(04.09.2014 tarihli deÄŸiÅŸikliÄŸe göre düzenlenmiÅŸtir.)
DoÄŸal SistemlerA.10.1 KayaçlarKazanım: Kayaçların özellikleri ile yeryüzü ÅŸekillerinin oluÅŸum süreçlerini iliÅŸkilendirir.A.10.2 Su KaynaklarıKazanım: Su kaynaklarını farklı özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.3 Toprak OluÅŸumu ve SınıflandırılmasıKazanım: Toprak çeÅŸitliliÄŸini oluÅŸum süreçlerine göre açıklar.A.10.4 Bitki Tür ve Topluluklarının SınıflandırılmasKazanım: Bitki tür ve topluluklarını genel özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.5 Yeryüzünde Bitki Topluluklarının DağılışıKazanım: Farklı bitki topluluklarının dağılışı ile iklim ve yer ÅŸekillerini iliÅŸkilendirir.BeÅŸeri SistemlerB.10.1 Nüfus ve ÖzellikleriKazanım: Nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.B.10.2 Dünya ... (Devam)
DoÄŸal SistemlerA.11.1 BiyoçeÅŸitlilikKazanım: BiyoçeÅŸitliliÄŸin oluÅŸumunda ve azalmasında etkili faktörleri sorgular.A.11.2 Ekosistemlerdeki Ä°ÅŸleyiÅŸKazanım: Ekosistemi oluÅŸturan unsurları, madde döngüsünü ve enerji akışını ekosistemin devamlılığı açısından analiz eder.A.11.3 Su EkosistemleriKazanım: Su ekosisteminin unsurlarını ve iÅŸleyiÅŸini analiz eder.BeÅŸeri SistemlerB.11.1 Nüfus ve Nüfus PolitikalarıKazanım: Ülkelerin farklı dönemlerine ait nüfus politikalarını ve bunların sonuçlarını karşılaÅŸtırır.B.11.2 Åžehirlerin FonksiyonlarıKazanım: Åžehirleri fonksiyonel özellikleri açısından örneklendirerek bunların küresel ve bölgesel etkilerini yorumlar.B.11.3 Åžehirlerin Tarihsel Süreçte GeliÅŸimiKazanım: Tarihsel süreçte ÅŸehirlerin nüfus ve fonksiyonel özelliklerindeki deÄŸiÅŸimleri küresel etkileri ... (Devam)
SAÄžLIK Kuraklığın artması ve su kıtlığına baÄŸlı salgın hastalıklarda artış olacaktır. Yaz mevsimi daha sıcak geçecek, sıcak çarpmaları artacaktır. Yeterli temiz içme suyuna sahip olamayan Afrika kıtası günümüzde sıklıkla ölüme götüren salgın hastalıklarla uÄŸraÅŸmaktadır. TARIM Yükselen sıcaklıklar tropik bölgelerde ürün kaybına neden olurken tahıl üretimi için çok soÄŸuk olan kuzey bölgeler tarım için elveriÅŸli hâle gelecektir. ÖrneÄŸin, Sibirya, Kanada hatta Alaska’da artık orta kuÅŸak bitkileri yetiÅŸebilecek. Ancak bu bölgelerdeki tahıl üretimi tropik bölgelerdeki ürün kaybının yerini doldurmaya yetmeyecektır. SU KAYNAKLARI BuharlaÅŸma artacak, buna baÄŸlı kuraklık artacaktır. Hava sıcaklığındaki artışa baÄŸlı olarak havanın nem tutma kapasitesi artacak, yağış azalacak. Yer altı... (Devam)
AÅŸağıdaki soruları cevaplandırınız. 1. Çevrenin bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması nasıl baÅŸlamıştır?CEVAP: Sanayi Devrimi ile çevre sorunları büyük oranda artmıştır. Bunun sebebi fosil yakıtların fazla kullanılması, bunların çevreye verdiÄŸi kirliliktir. Ayrıca hızlı nüfus artışı doÄŸal kaynaklara olan talebi arttırmıştır. 2. Gelecekte yaÅŸanacak çevre sorunlarını azaltmak ve ortadan kaldırmak için neler yapılmalıdır?CEVAP: Çevre sorunlarını önlemek için insanlar bilinçlendirilmeli, yenilenebilir kaynaklar tercih edilmeli, doÄŸal kaynakların sürdürülebilir ve planlı kullanılması saÄŸlanmalıdır. 3. Günümüzdeki çevre sorunlarının ortaya çıkmasında hangi faktörlerin etkileri vardır?CEVAP: Hızlı nüfus artışı, sanayileÅŸme, ÅŸehirleÅŸme, çarpık kentleÅŸme, doÄŸal kay... (Devam)
DEMÄ°R YOLLARININ GEÇMİŞİ Demiryolunun kökeni çok eskilere dayanır. Arkeologlar Mısır'daki bir piramidin yakınında MÖ 2600 yıllarında yapıldığı sanılan bronz ray kalıntılarını gün ışığına çıkarmışlardır. Piramidin yapımında kullanılan taÅŸların ocaklardan taşınmasında bu raylardan yararlanıldığı sanılmaktadır. Mısır'da kullanılan ray örneÄŸinden, lokomotif yapımının gerçekleÅŸmesine kadar binlerce yılın geçmesi gerekmiÅŸtir. Bu süre içinde raylar, özellikle maden ocaklarında, hayvanların ya da insanların ağır maddelerle yüklü araçları daha kolay çekmelerini saÄŸlamak amacıyla kullanılmıştır. Bu raylar genellikle tahtadan kimi zaman da rayın dayanıklılığını arttırmak amacıyla metallerle kaplanarak yapılmıştır. Ray sistemi ilk olarak Cumberland'daki bir maden ocağında kullanılmıştır. Öbür makineli taşıt... (Devam)
Fransa'nın coğrafi konumu, yeryüzü şekilleri, dağları, platoları, iklim ve bitki örtüsü, su kaynakları, beşeri ve ekonomik özellikleri, tarım, sanayi ve ticaret bilgileri ile ülke kimlik kartı... (Devam)
İtalya'nın genel özellikleri, tarihi, coğrafi konumu, komşuları, bölümleri, volkanları, iklimi, su varlığı, beşeri ve ekonomik özellikleri ve dahası... (Devam)
Bir ülkenin nüfus özelliklerini gösteren çizimlere nüfus piramitleri denir. Yatay eksende kiÅŸi sayısı ya da oranı, dikey eksende ise yaÅŸ grupları bulunur.
Piramitlerin Yorumlaması
1. Çocuk, Olgun ve YaÅŸlı nüfus hakkında bilgi verir. - Çocuk Nüfus, 0 – 14 yaÅŸ grubu - Olgun (YetiÅŸkin) Nüfus, 15-64 yaÅŸ grubu - YaÅŸlı Nüfus, 64+ yaÅŸ grubu
2. DoÄŸum ve ölüm oranları hakkında bilgi verir. - Pozitif Piramit, her dönem, bir önceki döneme göre daha fazla doÄŸum yaÅŸanmıştır (geliÅŸmemiÅŸ ülke). - DuraÄŸan Piramit, her dönem, önceki döneme yakın doÄŸum yaÅŸanmıştır (geliÅŸmiÅŸ ülke). - Negatif Piramit, her dönem, önceki dönemden daha az doÄŸum yaÅŸanmıştır.
Nüfus; sınırları belirlenmiÅŸ bir alanda, belirli bir tarihte bulunan toplam insan sayısıdır. Belirli bir alanda yaÅŸayan insanların sayısı ve nitelikleri zamana baÄŸlı olarak hızlı ve büyük bir deÄŸiÅŸim içerisindedir. Nüfus, nüfus sayımları ile tespit edilir. Ancak nüfusun tespiti için sayımların dışında da kaynaklar kullanılabilmektedir. ÖrneÄŸin doÄŸum – ölüm kayıtları, göç kayıtları, banka ve sigorta kayıtları ve dönemsel olarak yapılan bilimsel araÅŸtırmalar gibi. Ancak temelde belirli bir alanda yaÅŸayan toplam insan sayısı nüfus sayımları aracılığı ile tespit edilir. Nüfus Sayımları; Bir ülkenin tümünde veya sınırları belirlenmiÅŸ bir bölgede yaÅŸayan tüm insanlarla ilgili sayısal, ekonomik ve toplumsal verilerin toplanma, deÄŸerlendirilme ve analiz edilme sürecine nüfus sayımı denir. Yani nüfus sayım... (Devam)
- Ä°klim ve bitki örtüsü, aşırı sıcak ve soÄŸuk bölgeler seyrek nüfuslu, ılıman bölgeler ise yoÄŸun nüfusludur. - Yer ÅŸekilleri, engebeli ve daÄŸlık alanlarda nüfus seyrektir. - Enlem ve bakı, orta enlemler ile daÄŸların güneÅŸe bakan yamaçları daha nüfusludur. - Su kaynakları, su hayattır. Bu nedenle kurak alanlar seyrek nüfuslanmıştır. Çöller örnek verilebilir. - Toprak koÅŸulları, verimli tarım alanlarının bulunduÄŸu topraklar tarih boyunca yoÄŸun nüfuslanmıştır. Mezopotamya, Nil vadisi, Indus ve Ganj gibi.
B) BeÅŸeri Etmenler - Ulaşım koÅŸulları, ulaşımın kolay olduÄŸu, her türlü mal ve hizmetin alınabildiÄŸi yerler yoÄŸun nüfusludur. - Tarihi etmenler, savaÅŸlar, istilalar ve nüfus deÄŸiÅŸimleri nüfusun dağılışını etkiler. - Ekonomik faktörler, ekonomik gelir seviyesi... (Devam)
Ülkemizde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. 2007 yılından itibaren De Jure (adrese dayalı) sayım yapılmaya baÅŸlanmıştır. Bu sayımlar ile nüfus hakkında çeÅŸitli bilgiler edinilmektedir.
1. Yaş Dağılımı
0 – 14 yaÅŸ grubu arasındaki nüfusun payı fazladır. Bu genç bir nüfusa sahip olduÄŸumuzu gösterir.
Nüfusun yaÅŸ ortalaması 28’dir. Bu sayının son yıllarda artışta olduÄŸu görülür. Bu durum nüfusun yaÅŸlanmakta olduÄŸunu gösterir.
Nüfus piramidimiz geliÅŸmekte olan ülke piramididir.
2. Cinsiyet Dağılımı
1945’e kadar kadın nüfus daha fazla iken bu yıldan sonra erkek nüfus daha fazla olmuÅŸtur.
Cinsiyet dağılımına etki eden faktörler: DoÄŸumlar (eÅŸit), SavaÅŸlar (Cumhuriyetin ilk yıllarında erkek nüfus az olmasının sebebidir) ve Göçler (G&ou... (Devam)
- YerleÅŸmelerin en küçük birimi meskendir. - Meskenler, Ä°nsanların çalışma, barınma, korunma gibi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılmış tüm yapıları kapsar. - Meskenler bulundukları doÄŸal çevrenin izlerini taşır. Meskenlerde kullanılan malzeme türü ve yapı özellikleri doÄŸal çevre özelliklerini taşır. - DoÄŸal çevrenin izlerini taşıyan meskenlere daha çok kırsal kesimde rastlanır.
1. AhÅŸap Meskenler - AÄŸaç malzeme (tahta, kereste, kalas) kullanılarak inÅŸa edilen evlerdir. - Duvarlar ince, pencereler geniÅŸ, çatılar kiremit kaplı ve fazla eÄŸimli, birkaç katlıdır. - BaÅŸta Karadeniz olmak üzere, Ege ve Akdeniz’de ormanların içinde ve kenarlarında yer alan kırsal kesimde evlerin çoÄŸu ahÅŸaptır. - AhÅŸap evlerin en bilindik eklentisi evin biraz uzağına yapılan ve yerden yüksekte ahÅŸa... (Devam)
Nüfus YoÄŸunluÄŸu: Belirli bir alanda bulunan insanların birim alandaki dağılımına nüfus yoÄŸunluÄŸu denir. Nüfus YoÄŸunluÄŸu = (Toplam Nüfus / Yüzölçüm )
A. DoÄŸal (Fiziki) Faktörler
1. Yeryüzü Åžekilleri
DaÄŸların Uzanışı DaÄŸlarımızın genelde doÄŸu batı uzanışlı olması; v Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleÅŸtirir, v Deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu nedenle kıyılarımız daha fazla nüfuslanmıştır.
Hinterland: Bir merkezin iç kesimlerle etkileÅŸimine hinterland denir. EÄŸer bir yerleÅŸmenin diÄŸer yerleÅŸmelere ulaşımı kolaysa hinterlandı geniÅŸ, zorsa hinterlandı dardır.
Hinterlandı dar olan Sinop, Giresun gelişememesine karşın geniş bir hinterlanda sahip İstanbul, İzmir daha fazla gelişmiştir.
Ä°ÅŸlenmiÅŸ ya da yarı iÅŸlenmiÅŸ ham maddelerin fabrikalarda iÅŸlenerek kullanılabilir hale getirilmesi yöntemlerine sanayi denir. 1750’li yıllarda Avrupa’da su buharı gücünden yararlanma ile sanayileÅŸme baÅŸlamış ve buradan tüm dünyaya yayılmıştır. Günümüzde sanayileÅŸme bir geliÅŸmiÅŸlik ölçütüdür. Öyle ki sanayileÅŸmiÅŸ ülkelerde refah seviyesi daha yüksektir.
Türkiye’de SanayileÅŸmeyi Etkileyen Faktörler Fabrika kuruluÅŸunda dördüncül (bilgi toplama, araÅŸtırma, yayma) ve beÅŸincil (bilgilere dayalı karar verme) sektörler etkilidir. Öncelikle kurulacak sanayi türü belirlenir: Demir – Çelik, Rafineri, Maden iÅŸleyen sanayi kuruluÅŸları ham maddeye yakın kurulurlar. Büyük sermaye gerekir. Küçük ölçekli sanayi kuruluÅŸları için yer seçimi fazla &... (Devam)
1. Köy Altı YerleÅŸmeleri Bazı kiÅŸilerin çeÅŸitli nedenlerle köylerinden ayrılarak kurdukları bir ya da birkaç meskenden oluÅŸan yerleÅŸmelerdir. Özellikleri: - Ä°dari yönden bir köye baÄŸlıdır.- Geçici yerleÅŸmelerdir.- Sonradan süreklilik kazanıp köy statüsü kazanabilirler.- Genellikle ilkbahar ve yaz mevsimlerinde kullanılırlar.- EÄŸitim, saÄŸlık, cami gibi hizmetleri baÄŸlı olduÄŸu köyden alırlar.- ÇoÄŸunlukla derme – çatma basit barınaklardan oluÅŸur.- Bölgelere ve yapısına göre çeÅŸitli isimler alırlar: Bunlar büyükten küçüÄŸe doÄŸru: Mahalle, yayla, çiftlik, mezra, kom, canik, oba, divan, dam ve baÄŸ evidir. Köy Altı YerleÅŸmelerin Ortaya Çıkma Sebepleri: - Tarım arazilerinin yetersiz ya da birbirinden uzak olması.- Hayvanlar için otlak ve barınak temini.- Devlete ait arazilerin özellikl... (Devam)
Ulaşım olanakları artan bir yerde nüfus artışı yaÅŸanır. Nüfus artışı ise o yerleÅŸmenin geliÅŸmesini saÄŸlar. Sanayi tesisleri daha çok ulaşımı iyi yerlere kurulur. Sanayi kurulması da ÅŸehirlerin büyümesini saÄŸlar. Türkiye ulaşım yönünden avantajlı bir ülkedir; - Ä°ki kıta arasında,- Ä°ki önemli boÄŸaza sahip,- Dört tarafı denizlerle çevrili,- Zengin petrol yatakları olan komÅŸulara sahip,- Uluslar arası yollara sahiptir. Bu özellikler Türkiye’nin hızlı geliÅŸmesinde etkili olmuÅŸtur. Sanayi Devriminin ilk yıllarında ulaşım olanakları zordu. Ancak günümüze geldiÄŸimizde yük ve yolcu taşımacılığının hem hızlandığını hem arttığını görüyoruz. Bunun sonucu olarak; - Yeni ekonomik fırsatlar oluÅŸmuÅŸ,- Küresel ve bölgesel pazarlar kurulmuÅŸ,- Ürün fiyatları düÅŸmüÅŸ, kalite artmıştır.
Tarih boyunca insanoÄŸlunun medeniyet alanında almış olduÄŸu yol incelenecek olursa ilk medeniyetlerin genelde iklim koÅŸullarının elveriÅŸli, su kaynaklarının bol, tarım arazilerinin geniÅŸ olduÄŸu sahalarda doÄŸup geliÅŸtiÄŸi dikkat çeker. Bu alanlar; Nil, Fırat-Dicle, Ä°ndus - Ganj, Gökırmak, Sarıırmak havzalarıdır. Kısacası ilk uygarlıklar Mısır, Çin, Hindistan ve Mezopotamyada büyüyüp geliÅŸmiÅŸtir. Türkiye hem Asya hem de Avrupa Kıtası ile temas halinde olduÄŸundan bir Orta DoÄŸu ülkesidir. DaÄŸlık bir ülkedir. Ovalar daha ziyade kıyılarda ve akarsu vadilerinde yer alır. Akarsular bakımından bölgenin en zengin ülkesidir. Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazlarıyla da büyük bir öneme sahiptir. Üç tarafını çeviren denizler, Cebeli Tarık BoÄŸazı ile Atlas Okyanusuna; SüveyÅŸ Kanalı vasıtası ile Kızıldeniz ve Hint Okyanusuna baÄŸlıdır. T&uu... (Devam)