Nüfus Yoğunluğu: Belirli bir alanda bulunan insanların birim alandaki dağılımına nüfus yoğunluğu denir.

 Nüfus Yoğunluğu = (Toplam Nüfus / Yüzölçüm )

A. Doğal (Fiziki) Faktörler

1. Yeryüzü Şekilleri

 Dağların Uzanışı

 Dağlarımızın genelde doğu batı uzanışlı olması;

v  Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleştirir,

v  Deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engeller.

 Bu nedenle kıyılarımız daha fazla nüfuslanmıştır.

Ege’de yer alan İzmir oldukça gelişmiş bir merkezken (enine kıyı, ulaşım kolay, alan geniş), Rize, Trabzon, Ordu, Artvin gibi merkezler (boyuna kıyı, ulaşım zor, alan dar) kıyıda sıkıştığı için gelişememiştir.

Eğim

Eğim ve engebe arttıkça; Ulaşım tarım gibi faaliyetler zorlaşır. Bu nedenle düz alanlar daha fazla nüfuslanmıştır.

Eğimli arazilerde yerleşim yeri kurmak zordur. Bu nedenle bu arazilerde yerleşme sayısı az, nüfus yoğunluğu düşüktür. Hakkari, Rize, Gümüşhane gibi merkezler bu nedenle gelişememiştir.

Bakı

v  Dağların güney yamaçları daha çok güneşlenir.

v  Dağların denize dönük yamaçları daha ılımandır

Bu nedenlerle güneye ve denize bakan yamaçlar daha çok nüfuslanmıştır

Yükseklik

v  Yükselti arttıkça sıcaklık azalır, tarım kısıtlanır.

v  Türkiye'de yükselti batıdan doğuya doğru artar.

Bu nedenle genel olarak nüfus doğuya doğru azalır.

Belli bir yükseltiden sonra yerleşme kurmak imkansızdır. Bu seviyeye yerleşme üst sınırı denir.

Ülkemizde yerleşmeler genelde yükseltisi az olan ova ve havzalarda kurulmuştur. Yüksek olan Doğu Anadolu Bölgesi bu nedenle tenhadır.

2. İklim

Yağışın ve sıcaklığın yeterli olduğu yerler yerleşmeye elverişlidir Bu nedenle kıyı bölgelerimizde nüfuslanma fazladır.

Yağış azlığı su sorununa ve tarım üretimin az olmasına sebep olur. İç kesimler ve Doğu Anadolu bu sebeple seyrek nüfusludur.

3. Su Kaynakları

İçme, kullanma, tarımsal sulama, enerji üretiminde su hayati öneme sahiptir. Anadolu'da ilk yerleşmeler su kaynaklarının yakınında kurulmuştur.

Su kaynakları yerleşme dokusunu belirler.

v  İç bölgelerde toplu yerleşme;

v  Doğu Karadeniz’de dağınık yerleşme vardır

Tuz Gölü ve Konya Ovası çevresinde nüfusun az olmasının sebebi yağış azlığı ve su kaynaklarının yetersiz olmasıdır.

4. Kara ve Denizlerin Dağılışı

5. Jeolojik Yapı

Karstik araziler yüzey suları bakımından fakirdir. Bu durum tarımı olumsuz etkiler. Bu nedenle karstik arazilerde nüfuslanma azdır.

Aynı zamanda sert kayaçlara sahip volkanik, metamorfik arazilerde toprak oluşumunun henüz gerçekleşmediği için tarımsal üretim yapmak zordur.

Toprakları verimsiz ve çorak bölgelerde de tarımsal üretim sınırlı olduğundan yerleşme ve nüfus miktarı düşüktür.

Tuz Gölü Çevresi, Teke – Taşeli Platoları bu sebeplerle seyrek nüfusludur.

6. Toprak Çeşitleri

Verimli toprak tarımsal faaliyetleri etkiler. Verimli toprakların olduğu yerler ile ovalarda nüfuslanma fazladır.

7. Bitki Örtüsü 

Bitki örtüsünün aşırı sık ya da seyrek olması da yerleşmeyi etkiler.

Doğu Karadeniz’de sık orman alanları, gür bitki örtüsü ve tarım alanlarının yetersiz olması sebebiyle nüfuslanma azdır.

B. Beşeri Faktörler

1. Bilim ve Teknolojideki Gelişme

Yeni istihdam olanakları yaratarak nüfuslanmayı olumlu etkiler.

Sanayi devrimi ile kırdan kente göç artmış, nüfusun çoğunluğu şehirlerde toplanmaya başlamıştır.

Ayrıca bazı merkezlerde kurulan sanayi tesisleri buralarda nüfusun yoğunlaşmasına sebep olmuştur. Karabük, Ereğli, Seydişehir örnek verilebilir.

2. İç Göçler

Ülkemizde bölgesel gelişmişlik farkı iç göçlere neden olmuştur.

İstanbul, Ankara, İzmir gibi şehirlerimiz aldığı yoğun göçler sebebiyle çok hızlı büyümüştür. Ancak bu birçok sorunu da beraberinde getirmiştir.

3. Dış Göçler

Siyasi istikrarsızlıklar nedeniyle Afganistan, Bosna-Hersek, Kosova, Arnavutluk gibi ülkelerden ülkemize göçler olmuştur.

4. Ulaşım

Ulaşımın kolay sağlandığı alanlar, ekonomik faaliyetlerin canlı olduğu yerlerdir.

İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Eskişehir, Gaziantep gibi illerin fazla nüfuslanmasında ulaşımın etkisi fazladır.

İstanbul iki kıta ve iki deniz arasındaki en önemli ulaşım noktasıdır. Bu durum İstanbul’u en kalabalık ve büyük şehrimiz yapmıştır.

Geçmişte ana yollar üzerinde olmasına karşın sonradan sapa kalan yerlerde gelişim hızı azalır. Kırklareli buna örnek verilebilir.

5. Ticaret

Ekonomik faaliyetlerin çeşitlilik gösterdiği merkezlerde ticaretin canlı olması nüfuslanmayı olumlu etkiler. İstanbul, İzmir, Kocaeli, Bursa, Adana, Gaziantep gibi

6. Turizm

Özellikle Marmara, Ege, Akdeniz kıyılarında önemli turizm merkezlerine bağlı olarak nüfuslanma artmıştır.

7. Sanayi

Sanayileşme sağladığı iş olanakları nedeniyle nüfuslanma üzerinde etkisi en fazla olan ekonomik faaliyettir.

Kocaeli, İzmir, Bursa, Adana, Kırıkkale, Seydişehir, Batman, Ereğli, Karabük, İskenderun

8. Tarım

Tarımın yoğun olarak yapıldığı verimli ovalar sık nüfuslanmıştır.

Adana, Söke, Tire, Amasya, Iğdır, Rize gibi

9. Hayvancılık

v  Erzurum Kars Platolarında büyükbaş hayvancılık,

v  İç bölgelerimizde küçükbaş hayvancılık,

v  Büyük şehir çevrelerinde kümes hayvancılığı yaygın.

Bu faaliyetlerle uğraşanlar bu alanları tercih ederler.

10. Madencilik

Maden çıkarma ve işleme tesislerinin kurulduğu yerlerde iş olanaklarına bağlı olarak nüfus fazladır.

Batman (petrol), Zonguldak (kömür), Murgul, Ergani, Küre, Maden (bakır), Soma (linyit) gibi.

11. Ormancılık

Orman yönünden zengin alanlarda ormana dayalı sanayi tesisleri nüfus artışı sağlar.

Ormanlar doğal güzellikleri ile alternatif turizm alanı oluşturur.

12. Balıkçılık

Karadeniz kıyılarında önemli bir gelir kaynağıdır.

13. Askeri Yapı

Çorlu, Gölcük, Sarıkamış, Erzurum, Erzincan, Konya ve Malatya gibi şehirlerin gelişip büyümesinde askeri birliklerin payı fazladır.

14. Tarihi Faktörler

Tarihi çağlar boyunca yerleşim alanı olarak kullanılan yerlerin günümüzde de yoğun nüfusa sahip olduğu görülür.

Eskiden ticaret ve kervan yolları üzerinde olan bu yerlerde günümüzde de önemli kavşak noktalarıdır.

İstanbul, Bursa, Edirne, Konya geçmişte başkentlik yapmıştır. Yine Ankara’da 1923 de başkent olduktan sonra hızla gelişme göstermiştir.

15. İdari Yapı

Ankara’nın nüfuslanmasındaki en önemli etkendir.

İl merkezlerindeki nüfuslanmada kamu kurum ve kuruluşlarının da etkisi vardır.

Nüfus Yoğunluğuna Göre İllerimiz

Nüfus yoğunluğu en az: Tunceli (12 kişi)

Nüfus yoğunluğu en fazla: İstanbul (2444 kişi)

ÖRNEKLER

1.

2.

3.

4.

5.