(04.09.2014 tarihli deÄŸiÅŸikliÄŸe göre düzenlenmiÅŸtir.)
DoÄŸal SistemlerA.10.1 KayaçlarKazanım: Kayaçların özellikleri ile yeryüzü ÅŸekillerinin oluÅŸum süreçlerini iliÅŸkilendirir.A.10.2 Su KaynaklarıKazanım: Su kaynaklarını farklı özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.3 Toprak OluÅŸumu ve SınıflandırılmasıKazanım: Toprak çeÅŸitliliÄŸini oluÅŸum süreçlerine göre açıklar.A.10.4 Bitki Tür ve Topluluklarının SınıflandırılmasKazanım: Bitki tür ve topluluklarını genel özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.5 Yeryüzünde Bitki Topluluklarının DağılışıKazanım: Farklı bitki topluluklarının dağılışı ile iklim ve yer ÅŸekillerini iliÅŸkilendirir.BeÅŸeri SistemlerB.10.1 Nüfus ve ÖzellikleriKazanım: Nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.B.10.2 Dünya ... (Devam)
DoÄŸal SistemlerA.12.1 Sıradışı DoÄŸa OlaylarıKazanım: DoÄŸa olaylarının ekstrem durumlarını ve etkilerini deÄŸerlendirir.A.12.2 Ä°nsan ve DoÄŸa EtkileÅŸimiKazanım: CoÄŸrafi bir bakış açısıyla doÄŸal ve beÅŸerî süreçler arasındaki etkileÅŸime kanıtlar gösterir.A.12.3 Yarından SonraKazanım: DoÄŸal sistemlerdeki deÄŸiÅŸimlerle ilgili geleceÄŸe yönelik çıkarımlarda bulunur.BeÅŸeri SistemlerB.12.1 Ä°lk Kültür MerkezleriKazanım: Dünya üzerinde ilk kültür merkezlerinin ortaya çıkışını ve yayılışını belirleyen faktörleri zaman, süreklilik ve deÄŸiÅŸim açısından deÄŸerlendirir.B.12.2 Ekonomik Faaliyetlerin Sosyal ve Kültürel EtkileriKazanım: Örnek incelemeler yoluyla bir bölgedeki baskın ekonomik faaliyet türünün sosyal ve kültürel yaÅŸama olan etkilerini tartışır.B.12.3 ÅžehirleÅŸme, Sanayi, Göç Ä°liÅŸki... (Devam)
1.Sera etkisi nedir ? Açıklayınız. GüneÅŸ ışınlarının yeryüzüne çarpıp ısı enerjisi haline dönüÅŸmesi sırasında, bu enerjinin uzaya yayılmasını önleyen ve bir manto gibi görev yapan, karbon dioksit, tozlar, su buharı, partiküller v.s. maddelerin ısıyı abzorbe ederek, dünyanın giderek ısınmasına sebep olduÄŸu olaydır. sera gazları: H2O, CH4, NO2, CFC gibi sera etkisini oluÅŸturan gazlardır. 2.Sumatra'nın Toba Dağı'nda 73 bin yıl önce meydana gelen volkanizmanın sonuçları nelerdir? Sumatra'daki Toba Dağı yaklaşık 73.000 yıl önce patlamış ve atmosfere yoÄŸun bir ÅŸekilde kül ve gaz yayılmıştır. Patlamanın ÅŸiddetiyle gökyüzünün karardığı ve bölgede sıcaklık deÄŸerlerinin önemli ölçüde azaldığı görülmüÅŸtür. Bu nedenle iklimin Buzul Çağı'ndaki duruma dönd&uu... (Devam)
Ä°nsanlar günlük yaÅŸamda bir yere giderken; motorlu taşıtlar, uçaklar, trenler ve gemilerden faydalanırlar. Ä°nsanlar diÄŸer insanlarla iletiÅŸimini televizyon, radyo, telefon, internet gibi ortamlardan saÄŸlarlar. Aynı ÅŸekilde yediÄŸimiz yiyecekler, kıyafetlerimiz, eÅŸyalarımız, otomobillerimizin yakıtı bize ulaşırken sanayi, ulaşım gibi birçok alanda teknolojik geliÅŸmeden faydalanılır. Teknolojik geliÅŸmeler aynı zamanda insanların yaÅŸam tarzlarını da deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir; YaÅŸam standardı yükselmiÅŸ,Kırdan kente göç artmış,Ä°nsanların ihtiyaçları artmış,DoÄŸada daha çok söz sahibi olmuÅŸtur, Teknolojik DeÄŸiÅŸimin Ulaşım ve Ä°letiÅŸimAlanlarındaki Yansımaları Su ve buhar enerjisinin geliÅŸmesiyle:Buhar gücüyle çalışan trenler, gemiler, traktörler ile buhar makineleri yapıldı.NOT: Buhar enerjisi = dıştan yanmalı motor Demir ve tekstil sanayisinin gelime... (Devam)
DEMÄ°R YOLLARININ GEÇMİŞİ Demiryolunun kökeni çok eskilere dayanır. Arkeologlar Mısır'daki bir piramidin yakınında MÖ 2600 yıllarında yapıldığı sanılan bronz ray kalıntılarını gün ışığına çıkarmışlardır. Piramidin yapımında kullanılan taÅŸların ocaklardan taşınmasında bu raylardan yararlanıldığı sanılmaktadır. Mısır'da kullanılan ray örneÄŸinden, lokomotif yapımının gerçekleÅŸmesine kadar binlerce yılın geçmesi gerekmiÅŸtir. Bu süre içinde raylar, özellikle maden ocaklarında, hayvanların ya da insanların ağır maddelerle yüklü araçları daha kolay çekmelerini saÄŸlamak amacıyla kullanılmıştır. Bu raylar genellikle tahtadan kimi zaman da rayın dayanıklılığını arttırmak amacıyla metallerle kaplanarak yapılmıştır. Ray sistemi ilk olarak Cumberland'daki bir maden ocağında kullanılmıştır. Öbür makineli taşıt... (Devam)
Dünyada deniz ulaşımında önemli yerler: - Atlas Okyanusu (Kuzey Atlantik Yolu)- Panama, Macellan, Cebelitarık, Malakka, Sunda BoÄŸazları- Akdeniz ve SüveyÅŸ Kanalı- Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazları Deniz ulaşımı, teknolojik geliÅŸmelere baÄŸlı sürekli geliÅŸmektedir. Ancak yine de rüzgar, akıntılar gibi nedenlerle geliÅŸme belli bir yere kadar olmaktadır. Deniz yolundan en fazla petrol taşımacılığında faydalanılır. Hazar Bölgesi ve Hürmüz BoÄŸazından yüklenen petrol tankerleri buradan tüm dünya limanlarına dağılırlar. Petrol taşınmasında deniz yolunun seçilme nedeni: Maliyetin az ve taşıma kapasitesinin fazla olmasıdır. Dünya Üzerindeki Önemli BoÄŸaz ve Kanallar
KANALLAR 1. Panama Kanalı: Atlas Okyanusu'nu Büyük Okyanus'a baÄŸlar. 2. SüveyÅŸ Kanalı: Akdeniz'i Kızıldeniz'e baÄŸlar. 3. Korint Kanalı: Ege Denizi'ni Adriya Denizi'ne baÄŸlar.
... (Devam)
Ä°nsanlık tarihi içinde insanın ilk yaptığı ekonomik faaliyet tarımsal üretimdir. Tarımsal üretim bu nedenle birincil ekonomik faaliyet olarak adlandırılmıştır.
Tarımın ardından ikinci sektör ise sanayidir. GeçmiÅŸte sınırlı bir iÅŸ kolu olan endüstriyel üretim, sanayi devriminden sonra büyük aÅŸama kaydetmiÅŸtir. Sanayi sektörü ikincil faaliyetler olarak adlandırılır.
Sanayi Devrimini izleyen yıllarda insan ihtiyaçlarının geniÅŸ ölçüde karşılanabilmesi için bir hizmet sektörü ortaya çıkmıştır. Hizmet sektörü de üçüncül faaliyetler olarak adlandırılmaktadır.
1. Birincil Faaliyetler (Tarım) - TopraÄŸa dayalı veya basit üretime dayalı faaliyetlerdir. - Tarım, Tarım ürünleri (ekme, dikme, biçme, toplama) Hayvancılık (et, süt, yu... (Devam)
Fransa'nın coğrafi konumu, yeryüzü şekilleri, dağları, platoları, iklim ve bitki örtüsü, su kaynakları, beşeri ve ekonomik özellikleri, tarım, sanayi ve ticaret bilgileri ile ülke kimlik kartı... (Devam)
Ä°nsanoÄŸlu yer yüzünde ortaya çıktığı günden bugüne büyük bir deÄŸiÅŸim yaÅŸamıştır. Bu deÄŸiÅŸim; bedensel, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda çok büyük bir deÄŸiÅŸim özelliÄŸi gösterir. Ä°nsanoÄŸlunun yaÅŸadığı deÄŸiÅŸim bütün bu alanlarda birbirine paralel geliÅŸmiÅŸtir. GeliÅŸimin temel dinamiÄŸini ekonomik faaliyetler ve geçim tarzları belirlemiÅŸtir. Ä°nsanlık tarihi ekonomik anlamda incelendiÄŸinde bir takım özellikler dikkati çekmektedir.
1. Paleolitik Dönem (Kaba TaÅŸ Devri) - Temel ekonomik faaliyet avcılık ve toplayıcılıktır. - Ä°nsanların ortalama yaÅŸam süresi 20-25 yıl olup beyin hacmi küçük, boyları kısadır. - MaÄŸaralar barınma amaçlı kullanılmıştır. - Göçebe topluluklar halinde yaÅŸamaktadırlar. - Bu dönemde ilk basit araçları yapmayı baÅŸarmışlardır. &... (Devam)
DiÄŸer ulaşım sektörlerine göre geç baÅŸlayan ve hızla geliÅŸen bir sektördür. Hava yolu ulaşımı dünyada belli hatlarda yoÄŸunlaÅŸmıştır. DiÄŸer ulaşım araçlarına göre yük ve yolcu taşımacılığında en pahalı ulaşım aracıdır. Uçakları diÄŸer uçucu araçlardan olan helikopter, balon, ve zeplinlerden ayrılan en önemli özelliÄŸi kaldırma kuvvetinin kanatları aracılığıyla saÄŸlanmasıdır. Dünya yolcu trafiÄŸinin 1/4 'ü, yük trafiÄŸinin 1/3'ü Avrupa kıtasından yapılmaktadır. ABD dünya havayolu ulaşımının en yaygın ve geliÅŸmiÅŸ olduÄŸu ülkedir. Kuzey Amerika'da 11000'den fazla hava alanı bulunmaktadır. Dünya hava trafiÄŸinin 1/3'ü ABD sınırları içerisinde gerçekleÅŸmektedir. Bu da hava ulaşımının ne kadar geliÅŸtiÄŸinin göstergesidir. Ülkelerin alanının büyük olması zaman tasarrufu saÄŸl... (Devam)
Nüfus ülkeler için önemli olduÄŸu kadar aşırı ve düzensiz artması da baÅŸlı başına bir sorundur. Aşırı nüfus artışının baÅŸlıca sonuçları ÅŸöyle özetlenebilir:
- Beslenme ve gıda yetersizliÄŸi, - Gelir dağılımında dengesizlik, - Ä°ÅŸsizlik, - Düzensiz kentleÅŸme, - Aşırı kaynak tüketimi, - Yanlış arazi kullanımı, - Çevre kirliliÄŸi, - SaÄŸlık, eÄŸitim, konut yetersizliÄŸi, - Ulaşım ve belediye hizmetlerinin aksaması, - KiÅŸi başına düÅŸen gelirin azalması.
DiÄŸer taraftan nüfus artışının kimi dolaylı olumlu sonuçları da bulunmaktadır:
- Kalkınmaya yardımcı olması, - Ucuz iÅŸgücü temininin saÄŸlanması, - Asker ihtiyacının karşılanması. Nüfus artışının sorun olmaktan çıkarılması için kalkınma hızının yüksek olması gerekir, yoksa nüfus artışı pot... (Devam)
Herhangi bir ülkenin sınırları içinde oluÅŸan göçlerdir. Bu yer deÄŸiÅŸtirme hareketi sırasında ülke nüfusunda herhangi bir deÄŸiÅŸme söz konusu deÄŸildir. Genellikle iç göçlere baÄŸlı olarak kent nüfusları artarken, kırsal nüfus azalmaktadır. Ä°ç göçler;
- Kırsal alandan kırsal alana - Kırsal alandan kentlere - Kentlerden kentlere - Kentlerden kırsal alana
doğru olmaktadır.
Ä°ç göçlerin en fazla görüleni kırsal alandan kentlere doÄŸru olanıdır. - Verimli tarım alanları, - Endüstrinin geliÅŸtiÄŸi bölgeler, - Ticaret merkezleri, - Maden yatakları bakımından zengin olan bölgeler, - Turistik yöreler göçmen çekerler.
İtalya'nın genel özellikleri, tarihi, coğrafi konumu, komşuları, bölümleri, volkanları, iklimi, su varlığı, beşeri ve ekonomik özellikleri ve dahası... (Devam)
KARA YOLLARININ GELİŞİMÄ° Dünyanın en eski ulaşım sistemlerini oluÅŸturmaktadır. Ä°lk baÅŸarılı karayolu MÖ 400 — 400 yılları arasında orduların ilerlemesi için Romalılar tarafından yapılmıştır. Roma Ä°mparatorluÄŸu'nun yıkılmasıyla yol yapımı gerilemiÅŸtir. Buna karşın 12. yüzyılda kentler içindeki taÅŸ döÅŸeli sokaklar giderek artmıştır. 18. yüzyılda Avrupa'da yolcu ve yük arabalarıyla düzenli insan ve yük taşımacılığı baÅŸlamıştır. Yolların bakımsız ve bozuk olması taşımayı engellemektedir. 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başında yol yapım metotları geliÅŸtirilmiÅŸtir. 19. yüzyılda ağır eÅŸyaların karayolunda taşınmasından çıkan sorunlar su kanalları ve demiryollarının gerekliliÄŸini ortaya koymuÅŸtur. 1888'de Ä°ngiliz John Body Dunlop'un yolları kısa sürede kullanılmaz hale getiren sert lastik tekerlekler yerine ÅŸiÅŸme tek... (Devam)
- Ä°klim ve bitki örtüsü, aşırı sıcak ve soÄŸuk bölgeler seyrek nüfuslu, ılıman bölgeler ise yoÄŸun nüfusludur. - Yer ÅŸekilleri, engebeli ve daÄŸlık alanlarda nüfus seyrektir. - Enlem ve bakı, orta enlemler ile daÄŸların güneÅŸe bakan yamaçları daha nüfusludur. - Su kaynakları, su hayattır. Bu nedenle kurak alanlar seyrek nüfuslanmıştır. Çöller örnek verilebilir. - Toprak koÅŸulları, verimli tarım alanlarının bulunduÄŸu topraklar tarih boyunca yoÄŸun nüfuslanmıştır. Mezopotamya, Nil vadisi, Indus ve Ganj gibi.
B) BeÅŸeri Etmenler - Ulaşım koÅŸulları, ulaşımın kolay olduÄŸu, her türlü mal ve hizmetin alınabildiÄŸi yerler yoÄŸun nüfusludur. - Tarihi etmenler, savaÅŸlar, istilalar ve nüfus deÄŸiÅŸimleri nüfusun dağılışını etkiler. - Ekonomik faktörler, ekonomik gelir seviyesi... (Devam)
18. yüzyılda ilk olarak Ä°ngiltere’de dokuma sektöründe ortaya çıktı ve daha çok küçük atölyeler ÅŸeklindeydi. Buradan zengin kömür yataklarına sahip Almanya ve Fransa’ya sıçradı. 20. yüzyılın başında Ä°talya ve diÄŸer ülkelerde hızla yayıldı.
Buhar ve kömür enerjisinden faydalanılarak ve demir – çelik kullanılarak daha dayanıklı ulaşım araçları yapılmıştır. Bu araçlar kentleri ve limanları birbirine baÄŸlamışlardır.
Günümüzde ulaşım ve iletiÅŸim teknolojilerindeki geliÅŸmelere baÄŸlı olarak küreselleÅŸme meydana gelmiÅŸ, ülkelerin birbiriyle etkileÅŸimi artmıştır. ÖrneÄŸin Türkiye’de üretilen bir ürün internet aracılığı ile çok uzak yerlere satılabilmektedir. (Devam)
1. GecekondulaÅŸma Kırsal kesimden büyük kentlere göç eden nüfusun kaçak olarak inÅŸa ettikleri evlere gecekondu denir.
Büyük kentlere göç eden kırsal nüfusun, kamunun veya özel kiÅŸilerin mülkiyetinde bulunan arsalarda kaçak olarak yaptığı saÄŸlık ve imar koÅŸullarına uymayan konuta gecekondu denir.
2. Çevresel Sorunlar Hava KirliliÄŸi: Fabrikalarda, evlerde ve motorlu taşıtlarda kullanılan fosil yakıtların yanması sonucunda havaya zehirli gazlar karışmaktadır.
Su Kirliliği: Sanayi ve evsel atıklar ile kimyasal kirleticiler sularımızı kirletmektedir.
Ses (Gürültü) KirliliÄŸi: Taşıtlardan, evde, iÅŸte ve sokakta kullanılan çeÅŸitli makinelerden yayılan yüksek düzeydeki sesler gürültü kirliliÄŸine yol açar.
Bir yatak içerisinde belli bir eÄŸim doÄŸrultusunda hareket eden suya akarsu denir.
Türkiye'de Akarsu Aşındırma Åžekilleri
1. Çentik Vadi - Akarsuların kaynak kısımlarında sert arazilerde oluÅŸan V ÅŸeklindeki genç vadilere denir. - Ülkemizde en yaygın vadi tipi olup daÄŸlık alanlarda, özellikle DoÄŸu Karadeniz’de görülür.
2. BoÄŸaz Vadi - EÄŸimin fazla ve arazinin sert olduÄŸu yerlerde oluÅŸan dik yamaçlı derin vadilerdir. - Kızılırmak, YeÅŸilırmak, Fırat, Sakarya yüksek daÄŸ sıralarını enine yarıp geçer. - BoÄŸaz vadiler aynı zamanda doÄŸal geçittir, bu sebeple ulaşım açısından önemlidir (ÖrneÄŸin Gülek Geçidi).
3. Kanyon Vadi - Akarsuların sert kalkerli arazilerde kademeli olarak derinleÅŸmesi ve enlemesine aşındırmalara baÄŸlı oluÅŸan basamaklı vadilere denir. - Türkiye’de pek... (Devam)
Nüfus YoÄŸunluÄŸu: Belirli bir alanda bulunan insanların birim alandaki dağılımına nüfus yoÄŸunluÄŸu denir. Nüfus YoÄŸunluÄŸu = (Toplam Nüfus / Yüzölçüm )
A. DoÄŸal (Fiziki) Faktörler
1. Yeryüzü Åžekilleri
DaÄŸların Uzanışı DaÄŸlarımızın genelde doÄŸu batı uzanışlı olması; v Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleÅŸtirir, v Deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu nedenle kıyılarımız daha fazla nüfuslanmıştır.
Hinterland: Bir merkezin iç kesimlerle etkileÅŸimine hinterland denir. EÄŸer bir yerleÅŸmenin diÄŸer yerleÅŸmelere ulaşımı kolaysa hinterlandı geniÅŸ, zorsa hinterlandı dardır.
Hinterlandı dar olan Sinop, Giresun gelişememesine karşın geniş bir hinterlanda sahip İstanbul, İzmir daha fazla gelişmiştir.
Ä°ÅŸlenmiÅŸ ya da yarı iÅŸlenmiÅŸ ham maddelerin fabrikalarda iÅŸlenerek kullanılabilir hale getirilmesi yöntemlerine sanayi denir. 1750’li yıllarda Avrupa’da su buharı gücünden yararlanma ile sanayileÅŸme baÅŸlamış ve buradan tüm dünyaya yayılmıştır. Günümüzde sanayileÅŸme bir geliÅŸmiÅŸlik ölçütüdür. Öyle ki sanayileÅŸmiÅŸ ülkelerde refah seviyesi daha yüksektir.
Türkiye’de SanayileÅŸmeyi Etkileyen Faktörler Fabrika kuruluÅŸunda dördüncül (bilgi toplama, araÅŸtırma, yayma) ve beÅŸincil (bilgilere dayalı karar verme) sektörler etkilidir. Öncelikle kurulacak sanayi türü belirlenir: Demir – Çelik, Rafineri, Maden iÅŸleyen sanayi kuruluÅŸları ham maddeye yakın kurulurlar. Büyük sermaye gerekir. Küçük ölçekli sanayi kuruluÅŸları için yer seçimi fazla &... (Devam)