DoÄŸal SistemlerA.11.1 BiyoçeÅŸitlilikKazanım: BiyoçeÅŸitliliÄŸin oluÅŸumunda ve azalmasında etkili faktörleri sorgular.A.11.2 Ekosistemlerdeki Ä°ÅŸleyiÅŸKazanım: Ekosistemi oluÅŸturan unsurları, madde döngüsünü ve enerji akışını ekosistemin devamlılığı açısından analiz eder.A.11.3 Su EkosistemleriKazanım: Su ekosisteminin unsurlarını ve iÅŸleyiÅŸini analiz eder.BeÅŸeri SistemlerB.11.1 Nüfus ve Nüfus PolitikalarıKazanım: Ülkelerin farklı dönemlerine ait nüfus politikalarını ve bunların sonuçlarını karşılaÅŸtırır.B.11.2 Åžehirlerin FonksiyonlarıKazanım: Åžehirleri fonksiyonel özellikleri açısından örneklendirerek bunların küresel ve bölgesel etkilerini yorumlar.B.11.3 Åžehirlerin Tarihsel Süreçte GeliÅŸimiKazanım: Tarihsel süreçte ÅŸehirlerin nüfus ve fonksiyonel özelliklerindeki deÄŸiÅŸimleri küresel etkileri ... (Devam)
AÅŸağıdaki soruları cevaplandırınız. 1. Çevrenin bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması nasıl baÅŸlamıştır?CEVAP: Sanayi Devrimi ile çevre sorunları büyük oranda artmıştır. Bunun sebebi fosil yakıtların fazla kullanılması, bunların çevreye verdiÄŸi kirliliktir. Ayrıca hızlı nüfus artışı doÄŸal kaynaklara olan talebi arttırmıştır. 2. Gelecekte yaÅŸanacak çevre sorunlarını azaltmak ve ortadan kaldırmak için neler yapılmalıdır?CEVAP: Çevre sorunlarını önlemek için insanlar bilinçlendirilmeli, yenilenebilir kaynaklar tercih edilmeli, doÄŸal kaynakların sürdürülebilir ve planlı kullanılması saÄŸlanmalıdır. 3. Günümüzdeki çevre sorunlarının ortaya çıkmasında hangi faktörlerin etkileri vardır?CEVAP: Hızlı nüfus artışı, sanayileÅŸme, ÅŸehirleÅŸme, çarpık kentleÅŸme, doÄŸal kay... (Devam)
Nüfusun 14 – 65 yaÅŸ arasında kalan, teorik olarak çalışma kapasitesi bulunan tüm bireylerine aktif nüfus denir.
Ancak bu nüfusun tümü üretim faaliyetleri içinde yer almaz. Bu nedenle çalışmakta olan insanların oluÅŸturduÄŸu gruba çalışan nüfus denir.
Çalışan nüfusun ekonomik faaliyet gruplarına dağılımı ülkelerin sosyo – ekonomik yapısı hakkında önemli bilgiler verir. GeliÅŸmemiÅŸ ülkelerde genellikle birincil sektörde çalışan insan sayısı ve oranı oldukça fazladır. GeliÅŸmiÅŸ toplumlarda ise ise genellikle birincil sektörün payı çok düÅŸük, ikincil ve üçüncül sektörlerin payı fazladır.
GeliÅŸmemiÅŸ Ülkeler - Aktif nüfus içinde tarım, hayvancılık gibi birincil iÅŸ kollarında çalışan insan sayısı diÄŸer sektörlerden &... (Devam)
Ä°nsanlar günlük yaÅŸamda bir yere giderken; motorlu taşıtlar, uçaklar, trenler ve gemilerden faydalanırlar. Ä°nsanlar diÄŸer insanlarla iletiÅŸimini televizyon, radyo, telefon, internet gibi ortamlardan saÄŸlarlar. Aynı ÅŸekilde yediÄŸimiz yiyecekler, kıyafetlerimiz, eÅŸyalarımız, otomobillerimizin yakıtı bize ulaşırken sanayi, ulaşım gibi birçok alanda teknolojik geliÅŸmeden faydalanılır. Teknolojik geliÅŸmeler aynı zamanda insanların yaÅŸam tarzlarını da deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir; YaÅŸam standardı yükselmiÅŸ,Kırdan kente göç artmış,Ä°nsanların ihtiyaçları artmış,DoÄŸada daha çok söz sahibi olmuÅŸtur, Teknolojik DeÄŸiÅŸimin Ulaşım ve Ä°letiÅŸimAlanlarındaki Yansımaları Su ve buhar enerjisinin geliÅŸmesiyle:Buhar gücüyle çalışan trenler, gemiler, traktörler ile buhar makineleri yapıldı.NOT: Buhar enerjisi = dıştan yanmalı motor Demir ve tekstil sanayisinin gelime... (Devam)
KITA VE OKYANUSLARIN KONUMU VETÄ°CARET YOLLARININ DEĞİŞİMÄ° Ä°lk çaÄŸda insanoÄŸlunun bildiÄŸi Dünya’nın sınırları oldukça dardı. Mısır, Roma, Yunan, Anadolu uygarlıkları arasında kalan Akdeniz Havzası ve DoÄŸu’da yer alan Ä°ran, Orta Asya, Hint, Çin uygarlıklarının bulunduÄŸu bölgeler kabaca o dönemin insanlarının bildiÄŸi Dünyanın sınırlarını oluÅŸturmaktaydı. Günümüzde de Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının oluÅŸturduÄŸu doÄŸu yarımküre topraklarına “Eski Dünya” adı verilmektedir. - Eski Dünya’da ticari faaliyetler oldukça eski dönemlerde baÅŸlamıştır. Bunlardan en eski olanları kervanlar aracılığı ile yapılan kara ticaretidir. DiÄŸeri ise özellikle DoÄŸu Akdeniz ve Ege yöresinde büyük geliÅŸme kaydetmiÅŸ olan deniz ticaretidir. - Ä°lk ÇaÄŸ’da Asya’daki üretim merkezlerinden kara yolu... (Devam)
Dünyada deniz ulaşımında önemli yerler: - Atlas Okyanusu (Kuzey Atlantik Yolu)- Panama, Macellan, Cebelitarık, Malakka, Sunda BoÄŸazları- Akdeniz ve SüveyÅŸ Kanalı- Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazları Deniz ulaşımı, teknolojik geliÅŸmelere baÄŸlı sürekli geliÅŸmektedir. Ancak yine de rüzgar, akıntılar gibi nedenlerle geliÅŸme belli bir yere kadar olmaktadır. Deniz yolundan en fazla petrol taşımacılığında faydalanılır. Hazar Bölgesi ve Hürmüz BoÄŸazından yüklenen petrol tankerleri buradan tüm dünya limanlarına dağılırlar. Petrol taşınmasında deniz yolunun seçilme nedeni: Maliyetin az ve taşıma kapasitesinin fazla olmasıdır. Dünya Üzerindeki Önemli BoÄŸaz ve Kanallar
KANALLAR 1. Panama Kanalı: Atlas Okyanusu'nu Büyük Okyanus'a baÄŸlar. 2. SüveyÅŸ Kanalı: Akdeniz'i Kızıldeniz'e baÄŸlar. 3. Korint Kanalı: Ege Denizi'ni Adriya Denizi'ne baÄŸlar.
... (Devam)
Tarih boyunca insanlar, ihtiyaçlarını karşılamak için çeÅŸitli doÄŸal kaynakları kullanmışlardır. Bu doÄŸal kaynaklan kullanırken de yaÅŸadıkları mekânı ve çevreyi çeÅŸitli ÅŸekillerde deÄŸiÅŸtirmiÅŸlerdir. Tüm doÄŸal kaynakların kullanımı ile iliÅŸkili sorunlarda olduÄŸu gibi madencilikte de faaliyet türlerine baÄŸlı olarak farklı boyutlarda geliÅŸen çevre bozulmaları meydana gelmiÅŸ ve gelmeye devam etmektedir. Maden kömürü çıkarımının çevreye olan olumsuz etkileri nelerdir? Yüzey ÅŸekillerinin ve drenajın deÄŸiÅŸtirilmesiFlora ve faunanın zarar görmesiÇevre düzenlemesi yapılarak olumsuz etki aza indirilebilir. Ancak bu durum kömür çıkarma maliyetini arttırır
Maden kömürü yakılmasının çevreye olan olumsuz etkileri nelerdir? Hava kirliliÄŸine yol açar.Havadaki karbondioksit oranını a... (Devam)
Ä°nsanoÄŸlu yer yüzünde ortaya çıktığı günden bugüne büyük bir deÄŸiÅŸim yaÅŸamıştır. Bu deÄŸiÅŸim; bedensel, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda çok büyük bir deÄŸiÅŸim özelliÄŸi gösterir. Ä°nsanoÄŸlunun yaÅŸadığı deÄŸiÅŸim bütün bu alanlarda birbirine paralel geliÅŸmiÅŸtir. GeliÅŸimin temel dinamiÄŸini ekonomik faaliyetler ve geçim tarzları belirlemiÅŸtir. Ä°nsanlık tarihi ekonomik anlamda incelendiÄŸinde bir takım özellikler dikkati çekmektedir.
1. Paleolitik Dönem (Kaba TaÅŸ Devri) - Temel ekonomik faaliyet avcılık ve toplayıcılıktır. - Ä°nsanların ortalama yaÅŸam süresi 20-25 yıl olup beyin hacmi küçük, boyları kısadır. - MaÄŸaralar barınma amaçlı kullanılmıştır. - Göçebe topluluklar halinde yaÅŸamaktadırlar. - Bu dönemde ilk basit araçları yapmayı baÅŸarmışlardır. &... (Devam)
DiÄŸer ulaşım sektörlerine göre geç baÅŸlayan ve hızla geliÅŸen bir sektördür. Hava yolu ulaşımı dünyada belli hatlarda yoÄŸunlaÅŸmıştır. DiÄŸer ulaşım araçlarına göre yük ve yolcu taşımacılığında en pahalı ulaşım aracıdır. Uçakları diÄŸer uçucu araçlardan olan helikopter, balon, ve zeplinlerden ayrılan en önemli özelliÄŸi kaldırma kuvvetinin kanatları aracılığıyla saÄŸlanmasıdır. Dünya yolcu trafiÄŸinin 1/4 'ü, yük trafiÄŸinin 1/3'ü Avrupa kıtasından yapılmaktadır. ABD dünya havayolu ulaşımının en yaygın ve geliÅŸmiÅŸ olduÄŸu ülkedir. Kuzey Amerika'da 11000'den fazla hava alanı bulunmaktadır. Dünya hava trafiÄŸinin 1/3'ü ABD sınırları içerisinde gerçekleÅŸmektedir. Bu da hava ulaşımının ne kadar geliÅŸtiÄŸinin göstergesidir. Ülkelerin alanının büyük olması zaman tasarrufu saÄŸl... (Devam)
Nüfus; sınırları belirlenmiÅŸ bir alanda, belirli bir tarihte bulunan toplam insan sayısıdır. Belirli bir alanda yaÅŸayan insanların sayısı ve nitelikleri zamana baÄŸlı olarak hızlı ve büyük bir deÄŸiÅŸim içerisindedir. Nüfus, nüfus sayımları ile tespit edilir. Ancak nüfusun tespiti için sayımların dışında da kaynaklar kullanılabilmektedir. ÖrneÄŸin doÄŸum – ölüm kayıtları, göç kayıtları, banka ve sigorta kayıtları ve dönemsel olarak yapılan bilimsel araÅŸtırmalar gibi. Ancak temelde belirli bir alanda yaÅŸayan toplam insan sayısı nüfus sayımları aracılığı ile tespit edilir. Nüfus Sayımları; Bir ülkenin tümünde veya sınırları belirlenmiÅŸ bir bölgede yaÅŸayan tüm insanlarla ilgili sayısal, ekonomik ve toplumsal verilerin toplanma, deÄŸerlendirilme ve analiz edilme sürecine nüfus sayımı denir. Yani nüfus sayım... (Devam)
18. yüzyılda ilk olarak Ä°ngiltere’de dokuma sektöründe ortaya çıktı ve daha çok küçük atölyeler ÅŸeklindeydi. Buradan zengin kömür yataklarına sahip Almanya ve Fransa’ya sıçradı. 20. yüzyılın başında Ä°talya ve diÄŸer ülkelerde hızla yayıldı.
Buhar ve kömür enerjisinden faydalanılarak ve demir – çelik kullanılarak daha dayanıklı ulaşım araçları yapılmıştır. Bu araçlar kentleri ve limanları birbirine baÄŸlamışlardır.
Günümüzde ulaşım ve iletiÅŸim teknolojilerindeki geliÅŸmelere baÄŸlı olarak küreselleÅŸme meydana gelmiÅŸ, ülkelerin birbiriyle etkileÅŸimi artmıştır. ÖrneÄŸin Türkiye’de üretilen bir ürün internet aracılığı ile çok uzak yerlere satılabilmektedir. (Devam)
1. Türklerin Orta Asya’dan Göçünden Kavimler Göçüne Türklerin Orta Asya'dan Göçü Türk göçlerinin en önemli sebebi, Ana yurt topraklarının verimsizleÅŸmesidir. Büyük ölçüde kuraklık, nüfus yoÄŸunluÄŸu ve otlak darlığı, ekonomik sıkıntılara neden olmuÅŸtu. Hayvanların beslenmesi, çeÅŸitli gıda maddeleri, giyim eÅŸyası gibi ihtiyaçların karşılanması için iklimi elveriÅŸli zengin topraklar gerekiyordu. Bu nedenle önceleri verimli topraklara sahip ve nüfusu az olan komÅŸu ülkelere göçler yapıldı. Zamanla buraların da yeterli olmadığı görüldü ve yeni yerler aranmaya baÅŸlandı. Böylece ekonomik ve ticari yönden daha iyi imkanlara sahip diÄŸer topraklara göçler baÅŸladı. Kavimler Göçü 4. yüzyılın sonlarına doÄŸru gerçekleÅŸen Kavim... (Devam)
1. Türklerin Orta Asya’dan Göçünden Kavimler Göçüne
Türklerin Orta Asya'dan Göçü Türk göçlerinin en önemli sebebi, Ana yurt topraklarının verimsizleÅŸmesidir. Büyük ölçüde kuraklık, nüfus yoÄŸunluÄŸu ve otlak darlığı, ekonomik sıkıntılara neden olmuÅŸtu. Hayvanların beslenmesi, çeÅŸitli gıda maddeleri, giyim eÅŸyası gibi ihtiyaçların karşılanması için iklimi elveriÅŸli zengin topraklar gerekiyordu. Bu nedenle önceleri verimli topraklara sahip ve nüfusu az olan komÅŸu ülkelere göçler yapıldı. Zamanla buraların da yeterli olmadığı görüldü ve yeni yerler aranmaya baÅŸlandı. Böylece ekonomik ve ticari yönden daha iyi imkanlara sahip diÄŸer topraklara göçler baÅŸladı.
Nüfus YoÄŸunluÄŸu: Belirli bir alanda bulunan insanların birim alandaki dağılımına nüfus yoÄŸunluÄŸu denir. Nüfus YoÄŸunluÄŸu = (Toplam Nüfus / Yüzölçüm )
A. DoÄŸal (Fiziki) Faktörler
1. Yeryüzü Åžekilleri
DaÄŸların Uzanışı DaÄŸlarımızın genelde doÄŸu batı uzanışlı olması; v Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleÅŸtirir, v Deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu nedenle kıyılarımız daha fazla nüfuslanmıştır.
Hinterland: Bir merkezin iç kesimlerle etkileÅŸimine hinterland denir. EÄŸer bir yerleÅŸmenin diÄŸer yerleÅŸmelere ulaşımı kolaysa hinterlandı geniÅŸ, zorsa hinterlandı dardır.
Hinterlandı dar olan Sinop, Giresun gelişememesine karşın geniş bir hinterlanda sahip İstanbul, İzmir daha fazla gelişmiştir.
Ä°ÅŸlenmiÅŸ ya da yarı iÅŸlenmiÅŸ ham maddelerin fabrikalarda iÅŸlenerek kullanılabilir hale getirilmesi yöntemlerine sanayi denir. 1750’li yıllarda Avrupa’da su buharı gücünden yararlanma ile sanayileÅŸme baÅŸlamış ve buradan tüm dünyaya yayılmıştır. Günümüzde sanayileÅŸme bir geliÅŸmiÅŸlik ölçütüdür. Öyle ki sanayileÅŸmiÅŸ ülkelerde refah seviyesi daha yüksektir.
Türkiye’de SanayileÅŸmeyi Etkileyen Faktörler Fabrika kuruluÅŸunda dördüncül (bilgi toplama, araÅŸtırma, yayma) ve beÅŸincil (bilgilere dayalı karar verme) sektörler etkilidir. Öncelikle kurulacak sanayi türü belirlenir: Demir – Çelik, Rafineri, Maden iÅŸleyen sanayi kuruluÅŸları ham maddeye yakın kurulurlar. Büyük sermaye gerekir. Küçük ölçekli sanayi kuruluÅŸları için yer seçimi fazla &... (Devam)
Dünyada deniz ulaşımında önemli yerler: - Atlas Okyanusu (Neden Büyük Okyanus DeÄŸil?)- Panama, Macellan, Cebelitarık, Malakka, Sunda BoÄŸazları- Akdeniz ve SüveyÅŸ Kanalı- Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazları Deniz ulaşımı, teknolojik geliÅŸmelere baÄŸlı sürekli geliÅŸmektedir. Ancak yine de rüzgar, akıntılar gibi nedenlerle geliÅŸme belli bir yere kadar olmaktadır. Deniz yolundan en fazla petrol taşımacılığında faydalanılır. Hazar Bölgesi ve Hürmüz BoÄŸazından yüklenen petrol tankerleri buradan tüm dünya limanlarına dağılırlar. Petrol taşınmasında deniz yolunun seçilme nedeni: Maliyetin az ve taşıma kapasitesinin fazla olmasıdır. (Devam)