Doğal çevreyi oluşturan dört temel sistem vardır. Bunlar; taş küre (litosfer), su küre (hidrosfer), hava küre (atmosfer) ve canlılar küresi (biyosfer) dir. Bu sistemler birbiriyle etkileşim halindedirler.
Litosfer: Katı olan yer kabuğunu, yarı sıvı durumundaki mantoyu ve sıvı durumdaki çekirdeği içerir.en dış kısmıdır. Litosfere taş küre denilmesinin nedeni bileşiminin katı veya erimiş haldeki kayaçlardan oluşmasıdır. Okyanus tabanları, sıradağlar, vadiler, platolar litosfere ait yer şekilleridir. Depremler ve volkanlar, litosferde meydana gelen olaylardır.
Hidrosfer: Katı, sıvı ve gaz haldeki tüm sulardan oluşan küredir. Su küre olarak da bilinen hidrosfer, litosferin ve atmosferin belli bir kesiminde bulunan suları kapsar. Hidrosferdeki suların çok az bir kısmı tatlıdır. Tatlı suların çoğunluğunu donmuş halde bulunan buzullar oluşturur. Ayrıca nehir, yer altı suları ve göllerin de çoğu tatlı sudur. Yeryüzünd... (Devam)
Tarih boyunca insanlar, ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli doğal kaynakları kullanmışlardır. Bu doğal kaynaklan kullanırken de yaşadıkları mekânı ve çevreyi çeşitli şekillerde değiştirmişlerdir. Tüm doğal kaynakların kullanımı ile ilişkili sorunlarda olduğu gibi madencilikte de faaliyet türlerine bağlı olarak farklı boyutlarda gelişen çevre bozulmaları meydana gelmiş ve gelmeye devam etmektedir. Maden kömürü çıkarımının çevreye olan olumsuz etkileri nelerdir? Yüzey şekillerinin ve drenajın değiştirilmesiFlora ve faunanın zarar görmesiÇevre düzenlemesi yapılarak olumsuz etki aza indirilebilir. Ancak bu durum kömür çıkarma maliyetini arttırır
Maden kömürü yakılmasının çevreye olan olumsuz etkileri nelerdir? Hava kirliliğine yol açar.Havadaki karbondioksit oranını a... (Devam)
İnsanlık tarihi içinde insanın ilk yaptığı ekonomik faaliyet tarımsal üretimdir. Tarımsal üretim bu nedenle birincil ekonomik faaliyet olarak adlandırılmıştır.
Tarımın ardından ikinci sektör ise sanayidir. Geçmişte sınırlı bir iş kolu olan endüstriyel üretim, sanayi devriminden sonra büyük aşama kaydetmiştir. Sanayi sektörü ikincil faaliyetler olarak adlandırılır.
Sanayi Devrimini izleyen yıllarda insan ihtiyaçlarının geniş ölçüde karşılanabilmesi için bir hizmet sektörü ortaya çıkmıştır. Hizmet sektörü de üçüncül faaliyetler olarak adlandırılmaktadır.
1. Birincil Faaliyetler (Tarım) - Toprağa dayalı veya basit üretime dayalı faaliyetlerdir. - Tarım, Tarım ürünleri (ekme, dikme, biçme, toplama) Hayvancılık (et, süt, yu... (Devam)
Canlıların kabuk, kemik ve dişlerinde bulunur. Fosforun ana kaynağı yer kabuğudur. Kayaçların yapısında bulunan fosfat erozyon ile toprağa karışır. Ayrıca denizlere taşınan fosfat levha hareketleri sonucu yükselme ile ortaya çıkabilir. Bitkiler fosfatı diğer maddelerle kullanarak besin maddesine dönüştürür, onu yiyen canlılara geçer ve en son canlı öldüğünde tekrar toğrağa karışır. (Devam)
Fransa'nın coğrafi konumu, yeryüzü şekilleri, dağları, platoları, iklim ve bitki örtüsü, su kaynakları, beşeri ve ekonomik özellikleri, tarım, sanayi ve ticaret bilgileri ile ülke kimlik kartı... (Devam)
İnsanoğlu yer yüzünde ortaya çıktığı günden bugüne büyük bir değişim yaşamıştır. Bu değişim; bedensel, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda çok büyük bir değişim özelliği gösterir. İnsanoğlunun yaşadığı değişim bütün bu alanlarda birbirine paralel gelişmiştir. Gelişimin temel dinamiğini ekonomik faaliyetler ve geçim tarzları belirlemiştir. İnsanlık tarihi ekonomik anlamda incelendiğinde bir takım özellikler dikkati çekmektedir.
1. Paleolitik Dönem (Kaba Taş Devri) - Temel ekonomik faaliyet avcılık ve toplayıcılıktır. - İnsanların ortalama yaşam süresi 20-25 yıl olup beyin hacmi küçük, boyları kısadır. - Mağaralar barınma amaçlı kullanılmıştır. - Göçebe topluluklar halinde yaşamaktadırlar. - Bu dönemde ilk basit araçları yapmayı başarmışlardır. &... (Devam)
1. Doğal Yıkımlar Deprem, Heyelan, Kuraklık, Taşkın, Çığ, Sel olayları, Volkanik püskürmeler, Çölleşme gibi doğal yıkımlar göçlere neden olmaktadır. Örneğin 23 Ekim 2011 Van Depremi sonrasında burada yaşayanların bir kısmı başka illere göç etmiştir.
2. Sosyal ve Siyasi Nedenler Savaşlar, İşgaller, Devrimler, Terör olayları, Dini olaylar göçlere neden olmaktadır. Örneğin Sırpların işgali nedeniyle Bosnalıların bulundukları bölgeyi terk etmesi siyasi nedenli bir göçtür.
3. Ekonomik Nedenler Ekonomik gelişmenin yavaş olduğu bölgelerde iş olanaklarının az olması, göçlere neden olmaktadır. İşsizlik nedeniyle yapılan göçlere İşgücü Göçü denir. İşgücü göçleri; Mevsimlik, Kısa Süreli ve Uzun Süreli olabilir. Örneğin &uum... (Devam)
Karaların içlerinde oluşan ve denizlerle doğrudan bağlantısı olmayan su kütlelerine göl adı verilir. Göllerin suyu bulunduğu yere göre acı, tatlı, tuzlu ya da sodalı olabilir. Bu farklılığın sebebi bir akarsu ile bağlantılı olması ya da oluşma şekli olabilir.
OLUŞUMLARINA GÖRE GÖLLER
a) Doğal Göller
1. Tektonik Göller: Yer kabuğunun çöken bölümlerinde su birikmesi ile oluşur 2. Karstik Göller: Kalkerli arazilerdeki erime çukurluklarına suların dolmasıyla oluşur. 3. Buzul (Sirk) Göller: Buzul aşındırması sonucu oluşmuş çanaklarda suların birikmesiyle oluşur. 4. Volkanik Göller: Volkan konilerinin tepesindeki kaldera, krater ya da maarlara suların dolmasıyla oluşur. 5. Karma Yapılı Göller: Oluşumunda birden fazla faktör bulunan göllerdir (Karstik ve tektonik beraber gibi). 6. Doğal Set Gölleri: Ka... (Devam)
Atmosferde aynı sıcaklık ve nem özelliklerini taşıyan hava parçalarına hava kütlesi denir.
Hava kütleleri oluştukları ve geçtikleri yerlerin izlerini taşırlar. Ekvatoral bölgeden gelen hava kütleleri sıcak ve nemli iken, kutuplardan gelen hava kütleleri soğuk ve kurudur.
Sıcaklık ve nem özelliği bakımından farklılık gösteren hava kütlelerini birbirinden ayıran sınıra cephe denir. Bu hava kütlelerinin karşılaştığı alanlarda genellikle cephe yağışları görülür. (Devam)
Diğer ulaşım sektörlerine göre geç başlayan ve hızla gelişen bir sektördür. Hava yolu ulaşımı dünyada belli hatlarda yoğunlaşmıştır. Diğer ulaşım araçlarına göre yük ve yolcu taşımacılığında en pahalı ulaşım aracıdır. Uçakları diğer uçucu araçlardan olan helikopter, balon, ve zeplinlerden ayrılan en önemli özelliği kaldırma kuvvetinin kanatları aracılığıyla sağlanmasıdır. Dünya yolcu trafiğinin 1/4 'ü, yük trafiğinin 1/3'ü Avrupa kıtasından yapılmaktadır. ABD dünya havayolu ulaşımının en yaygın ve gelişmiş olduğu ülkedir. Kuzey Amerika'da 11000'den fazla hava alanı bulunmaktadır. Dünya hava trafiğinin 1/3'ü ABD sınırları içerisinde gerçekleşmektedir. Bu da hava ulaşımının ne kadar geliştiğinin göstergesidir. Ülkelerin alanının büyük olması zaman tasarrufu sağl... (Devam)
Enerjisini yerin içinden alan ve yeryüzünün şekillenmesinde yapıcı etkiye sahip olan kuvvetlerdir. Bunlar levha hareketlerine bağlı oluşur. Bu teoriye göre kıtalar hareket halindedir. Bu hareketin yönü ve hızı birbirinden farklıdır. Buna bağlı olarak farklı yerlerde farklı yer şekilleri görülür.
Bunlar: 1. Jeolojik Zamanlarda Türkiye 2. Orojenez (Dağ Oluşumu) 3. Epirojenez (Kıta Oluşumu) 4. Depremler (Seizma) 5. Volkanizma
1. Jeolojik Zamanlarda Türkiye
1. Zaman (Paleozoik): - Paleozoikte oluşan kara kütlelerine masif adı verilir. - Biga, Menderes, Uludağ, Yıldız, Daday – Devrekani, Bitlis ve Kırşehir masifleri örnek verilebilir. - Ülkemizdeki taş kömürü yatakları bu dönemde oluşmuştur.
Isınan havanın yükselmesiyle oluşan yağış tipi yükselim (konveksiyonel) yağışlardır.
Bu yağış tipinde aşırı ısınmaya bağlı olarak havanın yoğunluğu azalır. Buna bağlı olarak hafifleyen hava yükselişe geçer. Yükseldikçe her 100 metrede 0.5 derece sıcaklık kaybeder. Sıcaklık kaybına bağlı olarak soğumaya başlar. Sahip olduğu nemi taşıyamaz duruma gelir. Bunun sonucunda da yükselim yağışları oluşur.
Ülkemizde en fazla İç Anadolu Bölgesinde görülür (Halk arasında Memur ıslatan, Ahmak ıslatan, Kırk ikindi yağışları olarak da bilinir). (Devam)
v Atmosfer, kıta ve okyanus çekirdekleri oluştu. v İlk canlı türü algler ortaya çıktı.
1. Zaman (Paleozoik)
v Kaledonya (Norveç, İskoçya) ve Hersinyen (Apalaş, Ural) orojenezi meydana geldi. v Taş kömürü yatakları oluştu. v İlk ağaçlar v Sürüngenler ve değişik canlı türleri ortaya çıktı.
2. Zaman (Mezozoik)
v Pangea’nın ikiye ayrılması v İlk çiçekli bitkiler. v İlk memeliler, kuşlar ve dinazorların ortaya çıkması.
3. Zaman (Tersiyer)
v Alp-Himalaya kıvrım sistemi oluştu. v Atlas ve Hint Okyanusları oluştu. v Tuz, petrol ve linyit yatakları oluştu. v Dinazorlar ortadan kalktı.
KARA YOLLARININ GELİŞİMİ Dünyanın en eski ulaşım sistemlerini oluşturmaktadır. İlk başarılı karayolu MÖ 400 — 400 yılları arasında orduların ilerlemesi için Romalılar tarafından yapılmıştır. Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasıyla yol yapımı gerilemiştir. Buna karşın 12. yüzyılda kentler içindeki taş döşeli sokaklar giderek artmıştır. 18. yüzyılda Avrupa'da yolcu ve yük arabalarıyla düzenli insan ve yük taşımacılığı başlamıştır. Yolların bakımsız ve bozuk olması taşımayı engellemektedir. 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başında yol yapım metotları geliştirilmiştir. 19. yüzyılda ağır eşyaların karayolunda taşınmasından çıkan sorunlar su kanalları ve demiryollarının gerekliliğini ortaya koymuştur. 1888'de İngiliz John Body Dunlop'un yolları kısa sürede kullanılmaz hale getiren sert lastik tekerlekler yerine şişme tek... (Devam)
Suyun içinde erimiş halde bulunan maddelerin çökelmesiyle oluşmaktadır. Kireç taşı, göllerde, denizlerde ve yeraltı sularında yaygın olarak bulunan kirecin çökelmesiyle oluşmaktadır. Kimyasal kayaçlar Kireçtaşı (kalker), traverten, kayatuzu, jips (alçı taşı) ve dolomit örnek verilebilir. Kimyasal tortul kayaçlar su ile temasa geçince kolayca çözünmektedir. Bundan dolayı nemli ve sıcak iklim koşulları altında kimyasal tortul kayaçların bulunduğu sahalarda lapya, dolin, uvala, obruk ve polye gibi karstik şekiller oluşmaktadır. Ayrıca mağaralar, sarkıtlar, dikitler, sütunlar da karst topoğrafyasının yer şekilleridir. Karstik şekiller özellikle saf ve kalın kireç taşları üzerinde daha iyi gelişme göstermektedir. Jips, anhidrit ve kaya tuzları üzerinde oluşan karstik şekiller ise kolayca tahrip olmakt... (Devam)
Yeraltına sızan sular bazı kayaçları çözündürebilmektedir. Çözülebilen kayaçlarda görülen yeryüzü şekillerine karstik şekiller denir.
Karstik şekiller daha çok; kireçtaşı (kalker), alçıtaşı (jips) ve tuz türü kayaçlardagörülür.
Karstlaşma olayının gerçekleşebilmesi için öncelikle karstik kayaçlara ve yağışa ihtiyaç vardır.
Karstlaşmayı şu faktörler etkiler; · Kayacın saflığı ve kalınlığı · Arazinin tektonik bakımdan faal olması · Kayaçlardaki çatlak ve gözenek oranı · Yağış miktarı ve bitki örtüsü (Devam)
KAYAÇ (Taş) : Yerkabuğunun yapı malzemesi olan, bir veya birden fazla minerallerden oluşan ve organik malzemelerden meydana gelen katı cisimlere denir. Kayaçlar çok basit bir ifade ile mineral topluluklarıdır.
MİNERAL: Kayaçların yapısını oluşturan, belirli bir kimyasal bileşime sahip organik veya inorganik özellikteki katı bileşiklerdir. * Canlı organizmadaki hücre gibi cansız doğada mineraller en küçük birimi oluşturur. * Her bir mineral farklı elementlerden oluşur. * Her bir kayaç çeşidi de farklı mineraller içerir. * Mineraller yan yana gelerek kayaçları kayaçlarda yan yana gelerek kıtaları ve yer kabuğunu meydana getirirler. Not: Kuvars,Kalsit ve Feldispat gibi Mineraller, doğada bulunan yaklaşık 2000 mineral içinde en yaygın olanıdır.
KAYAÇ DÖNGÜSÜ: Tüm kayaçlar sürekli bir d... (Devam)
Boyuna Kıyı: Dağların kıyı çizgisine paralel uzandığı kıyılardır.
Enine Kıyı: Dağların kıyı çizgisine dik uzandığı kıyılardır.
Boyuna
Enine
Girinti Çıkıntı Az Derinlik Fazla Kıta Sahanlığı Dar
Girintili Çıkıntılı Derinlik Az Kıta Sahanlığı Geniş
B) Akarsuların Şekillendirdiği Kıyılar
Ria Tipi Kıyı: Eski akarsu vadilerinin deniz seviyesinin yükselmesi ya da vadinin tektonik olarak çökmesiyle sular altında kalmasıyla oluşmuş kıyılardır.
Dalmaçya Tipi Kıyı: Dağların kıyı çizgisine paralel uzandığı alanlarda, iç kesimlerdeki ovaların, deniz yükselmesine bağlı olarak sular altında kalmasıyla oluşmuştur. Kıyıda birbirine paralel ada dizileri görülür.