1. Akarsular

            Yeryüzünde hareket eden su kütlelerine akarsu denir. Akarsular boyutlarına göre büyükten küçüğe doğru dere, çay ve ırmak adlarını alırlar.

            Akarsuların sularını topladığı alana havza, havza sınırına ise su bölümü çizgisi denilmektedir. Eğer bir akarsu sularını denize ulaştırıyorsa açık havza, ulaştıramıyorsa kapalı havza olarak nitelendirilir. Kapalı havzalarda sular genellikle bir gölde son bulurlar.

            Bir akarsuyun ortaya çıktığı, beslendiği bölümüne kaynak; denize, göle veya başka bir akarsuya döküldüğü kısma ağız; akışın gerçekleştiği çukurluğa ise yatak adı verilir.

Akarsu Rejimi:

            Akarsuyun yıl içinde ve yıllar arasında gösterdiği seviye değişimlerine akarsu rejimi denir. Akarsu yıl içinde eğer az değişken bir akım özelliği gösteriyorsa buna düzenli rejim denir. Eğer akım değişkenlik gösteriyorsa da buna da düzensiz rejim denir.

Akış Hızı ve Akarsu Debisi:

Akarsudan geçmekte olan kütlenin birim zamanda katettiği yol akarsu hızını gösterir.

Akış hızı;

v  Eğim

v  Su miktarı

v  Yatak genişliği

v  Taşınan yük miktarı

v  Bitki örtüsü

v  Kayaçların geçirgenliği

gibi faktörlere göre değişir.

Bir akarsuyun belli bir kesitinden saniyede geçen su miktarına akım veya debi denir.

Debi;

v  Havzanın genişliği

v  Havzaya düşen yağış miktarı

v  Bitki örtüsü

v  Beslenme kaynaklarının türü

v  Sıcaklık

gibi faktörlerden etkilenmektedir.

Akarsuyun içindeki materyaller (alüvyonlar) dört şekilde taşınır:

à Sıçrayarak                à Yuvarlanarak

à Sürüklenerek                        à Akan Su İle Birlikte

Akarsular iki yolla şekil oluşturur:

            à Aşındırma              à Biriktirme

Akış hızlı                       Akış yavaş

Derine aşındırma           Yana aşındırma

Dik yamaçlı vadi            Yatık yamaçlı vadi

V tipi vadi                     Tabanlı vadi

Eğim fazla                     Eğim az

Akarsular yatağını üç yönde aşındırır:

1.    Derine Aşındırma: Yatağını deniz seviyesine indirmeye çalışır.

ü  Bu aşındırma akarsu denge profiline (deniz seviyesine) ulaşıncaya kadar devam eder.

ü  Akarsuyun yatağını derine doğru aşındırabileceği son seviyeye taban seviyesi denir.

2.    Yana Aşındırma: Eğimin azaldığı yerlerde salınımlar yaparak yatağın yanlarını aşındırması.

3.    Geriye aşındırma: Akarsu vadisi derinleştikçe geriye doğru da aşındırma yapar. Bu olay sonucu boyları daha da uzar.

Akarsuların oluşturduğu yer şekilleri aşındırma ve biriktirme şekilleri olarak iki grupta incelenir.