Enerjisini yerin içinden alan ve yeryüzünün şekillenmesinde yapıcı etkiye sahip olan kuvvetlerdir. Bunlar levha hareketlerine bağlı oluşur. Bu teoriye göre kıtalar hareket halindedir. Bu hareketin yönü ve hızı birbirinden farklıdır. Buna bağlı olarak farklı yerlerde farklı yer şekilleri görülür.

Bunlar:

1.     Jeolojik Zamanlarda Türkiye

2.     Orojenez (Dağ Oluşumu)

3.     Epirojenez (Kıta Oluşumu)

4.     Depremler (Seizma)

5.     Volkanizma

1. Jeolojik Zamanlarda Türkiye

1. Zaman (Paleozoik):

ü  Paleozoikte oluşan kara kütlelerine masif adı verilir.

ü  Biga, Menderes, Uludağ, Yıldız, Daday – Devrekani, Bitlis ve Kırşehir masifleri örnek verilebilir.

ü  Ülkemizdeki taş kömürü yatakları bu dönemde oluşmuştur.

2. Zaman (Mezozoik):

ü  Mercan Dağları, Kuzey Anadolu Dağları, Güney ve Batı Torosların bir kısmı bu dönemde meydana gelmiştir.

3. Zaman (Tersiyer):

ü  Dünyada ve Türkiye’de şiddetli yer kabuğu hareketleri görülmesi sonucunda Alp – Himalaya kıvrım dağları oluşmuştur.

ü  Anadolu yarımadası, Arap Levhası ile Avrasya Levhaları tarafından sıkıştırılmış bunun sonucunda Doğu Anadolu 2000 m kadar yükselmiş, kırılmalar (fay hatları) ve bunlara bağlı volkanik faaliyetler meydana gelmiştir.

4. Zaman (Kuvaterner):

ü  Buzul dönemlerinden etkilenen ülkemizde buzul şekilleri meydana gelmiştir.

ü  Bazı kara kütlelerinin çökmesi sonucunda Ege Denizi ile boğazlar meydana gelmiştir.

2. Dağ Oluşumu (Orojenez)

ü  Türkiye’de en etkili iç kuvvettir.

ü  Kıta çekirdekleri yan basınçların etkisiyle kıvrılarak yükselir. Yükselen kısma Antiklinal, çukurlaşan kısma Senklinal denir.

ü  Yaşlı ve sert tabakalar bu hareketlere bağlı kırılır ve horst – grabenler oluşturur.

ü  Alp – Himalaya orojenezi ile Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar meydana gelmiştir.

3. Kıta Hareketleri ve Oluşumu (Epirojenez)

ü  Yerkabuğunu oluşturan tabakaların yükselme – alçalma hareketine epirojenez denir.

ü  Ege Denizi alçalmaya bağlı olarak oluşmuştur. Ayrıca Anadolu yarımadası sürekli olarak yükselmektedir.

4. Depremler (Seizma)

ü  Sert bir karaya sahip Anadolu, Arap ve Avrasya Levhaları tarafından sıkıştırılmaktadır. Bunun sonucunda kırılmalar (faylar) meydana gelir.

ü  Kuzey Anadolu ile Doğu Anadolu Fay Hattı batı – doğru yönlü yanal atımlıdır, yıkıcı depremler yaratabilir.

ü  Batı Anadolu Fay Hattı ise kuzey – güney yönlü düşey doğrultuludur ve yükselme – alçalma (horst – graben) leri oluşturmaktadır.

5. Volkanizma

ü  Yerkabuğunun altında bulunan magma, zayıf kesimlerden ya da çatlaklardan yüzeye ulaşır.

ü  Türkiye’de Doğu ve İç Anadolu bölgesinde fazla olmak üzere birçok bölgemizde sönmüş volkanlara rastlanır.

ü  Türkiye’de volkan konilerinin tepesinde bulunan krater, kaldera ve maar şekillerine rastlanır.

İç Kuvvetlerin Etkisiyle:

1.     Yüksek bir ülkedir, buna bağlı dış kuvvetlerin etkisi ile akarsuların aşındırma ve taşıma gücü yüksektir.

2.     Aktif kırık (fay) hatları bulunur, buna bağlı olarak horst – graben ve tektonik oluklar bulunur.

3.     Doğu – batı doğrultulu sıradağlar bulunur, Toros ve Kuzey Anadolu Dağları gibi.

4.     Volkanik faaliyetler sonucu lav platoları ve tek volkan dağları meydana gelmiştir, Kars Platosu, Nemrut ve Ağrı dağları gibi.

5.     Kıyılar kıvrım dağlarının yapısına uygun şekillenmiştir, Karadeniz ve Akdeniz’de boyuna, Ege’de enine kıyı görülür.