Toprak oluÅŸumu kavramı birçok fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayların bir arada gerçekleÅŸmesi toprağı oluÅŸturan bütün olayların potansiyellerinin, her toprak oluÅŸumunda iÅŸtirak etmesi veya bir bütün halinde toplanması, farklı ortamlarda toprağı oluÅŸturan potansiyellerin farklı oranda cereyan etmesi ÅŸeklinde ifade edilmektedir.1. TOPRAK OLUÅžUMUNDAKÄ° AYRIÅžMA OLAYLARI1.1. Oksidasyon : Ayrışma esnasında mineral atomların bileÅŸiminde bulunan elektronların eksilmesi veya kaybedilmesiyle meydana gelen kimyasal olaya oksidasyon denir. BaÅŸka bir deyiÅŸle bir elementteki oksijen miktarının artması veya oksijenin diÄŸer elementlerle birleÅŸmesidir. Oksidasyonla bir elementin oksijenle birleÅŸerek yeni bileÅŸikler meydana gelmektedir.Oksitlenme toprak oluÅŸumunda önemli bir yer iÅŸgal eder. Demir, sülfür, silikat ve karbonat ihtiva eden katyonlarda oksitlenme cereyan eder. Bunların çözülmesini ve dol... (Devam)
Asit bileÅŸimli bir iç püskürük kaya olan granitler üzerinde ilginç yer ÅŸekilleri geliÅŸmektedir. Kurak iklim bölgelerinde dirençli bir kaya olan granitler, nemli iklim bölgelerinde ise zayıf bir kayaca dönüÅŸür. Bu kayaçlar içerisinde yer alan feldspatlar su ile temas edince kolayca çözünmeye uÄŸrar. Bu kayalar üzerinde nemli iklim bölgelerinde tor topoÄŸrafyası adı verilen yer ÅŸekilleri geliÅŸir. Tor topografyasına Ä°skoçya’nın kuzeyinde yaygın olarak rastlanılır. Türkiye’de UludaÄŸ üzerinde de tor topografyasına rastlanmaktadır. (Devam)
"Üretim - Dağıtım ve Pazarlama" birimlerinden oluÅŸan bir ÅŸirket düÅŸünün. Åžirketin faaliyetlerini ideal bir biçimde sürdürebilmesi için, bütün birimlerin koordineli ve istikrarlı bir ÅŸekilde varlığını sürdürmesi gerekir. Herhangi birinde yaÅŸanacak problem ÅŸirketin geleceÄŸini tehlikeye atabilir. Ä°ÅŸte; Ülke ekonomileri de koordineli bir ÅŸekilde varlığını sürdürmesi gereken birimlerden oluÅŸur. Farklı iÅŸ kollarını kapsayan bu birimler: - TARIM- SANAYÄ° - HÄ°ZMET sektörleri olarak adlandırılırlar. Sektörlerin ülke ekonomisi içindeki payları ülkelerin geliÅŸmiÅŸlik düzeyleri hakkında önemli fikirler verir. ÖRNEK: GeliÅŸmemiÅŸ ülkelerde Tarım sektörünün ülke ekonomisi içindeki payı yüksek olurken, Sanayi ve Hizmetler sektörlerinin payı düÅŸüktür!
Bir yatak içerisinde belli bir eÄŸim doÄŸrultusunda hareket eden suya akarsu denir.
Türkiye'de Akarsu Aşındırma Åžekilleri
1. Çentik Vadi - Akarsuların kaynak kısımlarında sert arazilerde oluÅŸan V ÅŸeklindeki genç vadilere denir. - Ülkemizde en yaygın vadi tipi olup daÄŸlık alanlarda, özellikle DoÄŸu Karadeniz’de görülür.
2. BoÄŸaz Vadi - EÄŸimin fazla ve arazinin sert olduÄŸu yerlerde oluÅŸan dik yamaçlı derin vadilerdir. - Kızılırmak, YeÅŸilırmak, Fırat, Sakarya yüksek daÄŸ sıralarını enine yarıp geçer. - BoÄŸaz vadiler aynı zamanda doÄŸal geçittir, bu sebeple ulaşım açısından önemlidir (ÖrneÄŸin Gülek Geçidi).
3. Kanyon Vadi - Akarsuların sert kalkerli arazilerde kademeli olarak derinleÅŸmesi ve enlemesine aşındırmalara baÄŸlı oluÅŸan basamaklı vadilere denir. - Türkiye’de pek... (Devam)
Türkiye’de Bitki Formasyonları Boyutları iki metreden uzun, belirli bir sıklıkla bir arada bulunan aÄŸaç topluluklarından oluÅŸan bitki örtüsüne orman denir. Ormanlar 400 mm den fazla yağış alan ve en sıcak ay ortalaması 10 derece ve üzerinde olan yerlerde yetiÅŸebilir. Ormanlar ÅŸekillerine göre ikiye ayrılır: 1. GeniÅŸ Yapraklı Ormanlar, 2. Ä°ÄŸne Yapraklı Ormanlar Türkiye’de en çok ormanlık alan Karadeniz Bölgesinde, en az orman alanı ise GüneydoÄŸu Anadolu Bölgesinde görülür.
A. Türkiye Ormanları
1. Karadeniz Ormanları Yıl boyu bol yağış ve uygun sıcaklıklar sebebiyle ormanlar oldukça sık ve gürdür. Buradaki ormanlar alçaktan yükseÄŸe doÄŸru tabakalı bir yapı gösterirler. a. GeniÅŸ Yapraklı Ormanlar 0 – 1000 metre arasında ... (Devam)
- Türkiye çok çeÅŸitli birincil enerji kaynaklarına sahip bir ülkedir. - Türkiye’de taÅŸkömürü, linyit, asfalsit, ham petrol, doÄŸal gaz, uranyum ve toryum gibi fosil kaynak rezervleri ile, - Hidroelektrik enerji, jeotermal enerji, güneÅŸ enerjisi,dalga enerjisi, biyomas (Biyokütle) enerji gibi tükenmez kaynak potansiyelleri bulunmaktadır. - Türkiye’nin, dünyada halen yoÄŸun olarak kullanılan fosil kaynakların, özellikle petrol ve doÄŸalgazın görünür rezervleri yeterli düzeyde deÄŸildir. - Kömür, jeotermal ve hidrolik enerji rezerv ve potansiyeli ise dünya kaynak varlığının %1’i civarındadır.
Başlıca Enerji Kaynaklarımız
1. TaÅŸ Kömürü - 1. Jeolojik Zaman’da oluÅŸmuÅŸ bir kömür türüdür. - Kalorisi yüksek olduÄŸundan genellikle Demir-Çelik ... (Devam)
1. Orta KuÅŸak ülkesidir Dört mevsimi yaÅŸar, bu nedenle yıllık sıcaklık farkları fazladır. Ekvatora kutuplara göre daha yakın olduÄŸu için yaz mevsiminde sıcaklıklar hissedilir derecede artar, güneÅŸlenme süresi uzundur.
2. Ilıman kuÅŸakta Akdeniz iklim bölgesindedir. Kuzeyinde kutupsal, güneyinde tropikal hava kütlelerinin etkisi altındadır.
3. Kuzey yarım kürede yer alır. Buna baÄŸlı olarak yaz mevsimi daha uzundur.
4. Çevresindeki kara kütlelerinin etkisi (Basınç merkezleri) Yaz mevsiminde Asor Dinamik YB ile Basra Termik AB (sıcak ve kurak), kış mevsiminde Ä°zlanda Dinamik AB (ılık, yağışlı), Balkanlar Termik YB (soÄŸuk, kar yağışlı) ve Sibirya Termik YB (soÄŸuk, ayaz) etkili olur.
Nüfus YoÄŸunluÄŸu: Belirli bir alanda bulunan insanların birim alandaki dağılımına nüfus yoÄŸunluÄŸu denir. Nüfus YoÄŸunluÄŸu = (Toplam Nüfus / Yüzölçüm )
A. DoÄŸal (Fiziki) Faktörler
1. Yeryüzü Åžekilleri
DaÄŸların Uzanışı DaÄŸlarımızın genelde doÄŸu batı uzanışlı olması; v Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleÅŸtirir, v Deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu nedenle kıyılarımız daha fazla nüfuslanmıştır.
Hinterland: Bir merkezin iç kesimlerle etkileÅŸimine hinterland denir. EÄŸer bir yerleÅŸmenin diÄŸer yerleÅŸmelere ulaşımı kolaysa hinterlandı geniÅŸ, zorsa hinterlandı dardır.
Hinterlandı dar olan Sinop, Giresun gelişememesine karşın geniş bir hinterlanda sahip İstanbul, İzmir daha fazla gelişmiştir.
SanayileÅŸme, tarımda makineleÅŸme, karayollarına önem verilmesi gibi sebeplerle ÅŸehre göç artmıştır.
Nüfus artış hızı yaÅŸam standardının yükselmesine baÄŸlı olarak artmıştır.
3. Dönem (1960 – 1980)
5 yıllık 4 kalkınma planı hazırlanarak nüfusun niteliÄŸini arttırma ve nüfus artış hızını dengede tutma amaçlanmıştır.
Yurtdışına iÅŸçi göçleri artmıştır.
4. Dönem (1980 sonrası)
Åžehirde yaÅŸayan nüfusun artması, küçük aile yapısının yaygınlaÅŸması ve eÄŸitim seviyesindeki yükselmeye baÄŸlı olarak nüfus artış hızı yavaÅŸlamıştır.
Nüfusun özellikleri (okur – yazar oranı, doÄŸurganlık oranı, kır – ÅŸehir nüfus oran... (Devam)
Ä°ÅŸlenmiÅŸ ya da yarı iÅŸlenmiÅŸ ham maddelerin fabrikalarda iÅŸlenerek kullanılabilir hale getirilmesi yöntemlerine sanayi denir. 1750’li yıllarda Avrupa’da su buharı gücünden yararlanma ile sanayileÅŸme baÅŸlamış ve buradan tüm dünyaya yayılmıştır. Günümüzde sanayileÅŸme bir geliÅŸmiÅŸlik ölçütüdür. Öyle ki sanayileÅŸmiÅŸ ülkelerde refah seviyesi daha yüksektir.
Türkiye’de SanayileÅŸmeyi Etkileyen Faktörler Fabrika kuruluÅŸunda dördüncül (bilgi toplama, araÅŸtırma, yayma) ve beÅŸincil (bilgilere dayalı karar verme) sektörler etkilidir. Öncelikle kurulacak sanayi türü belirlenir: Demir – Çelik, Rafineri, Maden iÅŸleyen sanayi kuruluÅŸları ham maddeye yakın kurulurlar. Büyük sermaye gerekir. Küçük ölçekli sanayi kuruluÅŸları için yer seçimi fazla &... (Devam)
1. Köy Altı YerleÅŸmeleri Bazı kiÅŸilerin çeÅŸitli nedenlerle köylerinden ayrılarak kurdukları bir ya da birkaç meskenden oluÅŸan yerleÅŸmelerdir. Özellikleri: - Ä°dari yönden bir köye baÄŸlıdır.- Geçici yerleÅŸmelerdir.- Sonradan süreklilik kazanıp köy statüsü kazanabilirler.- Genellikle ilkbahar ve yaz mevsimlerinde kullanılırlar.- EÄŸitim, saÄŸlık, cami gibi hizmetleri baÄŸlı olduÄŸu köyden alırlar.- ÇoÄŸunlukla derme – çatma basit barınaklardan oluÅŸur.- Bölgelere ve yapısına göre çeÅŸitli isimler alırlar: Bunlar büyükten küçüÄŸe doÄŸru: Mahalle, yayla, çiftlik, mezra, kom, canik, oba, divan, dam ve baÄŸ evidir. Köy Altı YerleÅŸmelerin Ortaya Çıkma Sebepleri: - Tarım arazilerinin yetersiz ya da birbirinden uzak olması.- Hayvanlar için otlak ve barınak temini.- Devlete ait arazilerin özellikl... (Devam)
Dünya'da bitki çeşitliliğinin en fazla olduğu yerler ekvator çevresidir. Buradaki ülkelerden sonra Türkiye, en çok bitki türü barındıran ülkedir.
Avrupa Kıtası, Türkiye'nin yaklaşık 15 katı büyüklüğüne sahip olmasına rağmen, tüm Avrupa Kıtası'nda yaklaşık 12.000 bitki türü yer alırken Türkiye'de 12.000'den fazla bitki türü bulunmaktadır. (Devam)
Ülkemiz 36° - 42° kuzey enlemleri ile 26° - 45° güney boylamları arasında yer alır. Bu durumun çeÅŸitli sonuçları vardır.
Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları
1. Enlemiyle Ä°lgili Sonuçlar Türkiye 36° - 42° kuzey enlemleri arasında kalır. Kuzey yarım kürede bulunması sebebiyle: - Işınların düÅŸme açısı kuzeye doÄŸru gidildikçe küçülür. - Güneyden kuzeye sıcaklık azalır. - Kuzeye doÄŸru kış, güneye doÄŸru yaz mevsimi süresi uzar. - DaÄŸların güney yamaçları kuzeyinden daha sıcaktır. - Kuzeye gittikçe gündüz süreleri daha fazla deÄŸiÅŸir. Ülkemiz enlem itibariyle orta kuÅŸak ülkesidir. Orta kuÅŸakta yer almasının baÅŸlıca sonuçları: - Dört mevsimi yaÅŸayan bir ülkedir. - Ä°klim ve bitki örtüsü ç... (Devam)
- Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili bir yarım ada ülkesidir. - Denizlerimiz ulaşım, balıkçılık ve turizm için kullanılmaktadır. - Ayrıca Karadeniz'i Akdeniz'e baÄŸlayan stratejik öneme sahip boÄŸazlarımız bulunmaktadır. - Türkiye’de deniz ticareti 1926’ya kadar yabancıların elindeydi. - 1926’da Kabotaj Kanunu ile denizlerimizde yolcu ve yük taşıma hakkı bize geçmiÅŸ ve deniz ticaretimiz geliÅŸme göstermiÅŸtir.
a. Karadeniz - Karadeniz Avrupa ile Anadolu arasında yer alan bir iç denizdir. - Dünya denizlerine Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazları ile baÄŸlanır. - Tuzluluk oranı binde 18, Türkiye’de kıyısındaki uzunluÄŸu 1600 km dir. - Günümüzden 8000 yıl önce tatlı su gölü olan Karadeniz, buzul çağı sonrasında deniz seviyesinin yükselmesi ile denizlere açılmıştır. ... (Devam)
ÇeÅŸitli nedenlerle oluÅŸmuÅŸ çanakların sular altında kalmasıyla ortaya çıkan, karaların üzerindeki su birikintilerine göl denir.
Göllerimizin BaÅŸlıca Özellikleri 1. Genel olarak deniz seviyesinden yüksektedir. Yükseltileri batıdan doÄŸuya doÄŸru artar. 2. Açık havza göllerimizin suları tatlı iken, kapalı havza göllerimizin suları acıdır. 3. Göllerimizden elektrik üretimi, sulama, turizm, balıkçılık gibi faaliyetlerde yararlanılır. 4. En geniÅŸ gölümüz Van Gölü (4000 km2)’dir. Onu BeyÅŸehir ve EÄŸirdir Gölleri takip eder. 5. En derin gölümüz Van Gölü (450 metre), en sığ gölümüz Tuz Gölüdür (1-2 metre).
1. Zonal Topraklar Anakayanın, bulunduÄŸu bölgedeki iklim koÅŸullarının etkisiyle olduÄŸu yerde çözünmesiyle oluÅŸan topraklardır. 1. Kahverengi Orman Toprakları - Orman örtüsü altında oluÅŸan bu topraklar organik madde bakımından zengin olduklarından renkleri koyudur. - Yıkanmanın fazla olduÄŸu yerlerde asitli ve kireçsiz orman toprakları oluÅŸmaktadır. - Ülkemizde bu tip topraklar, Kuzey Anadolu DaÄŸlarının denize bakan yamaçlarında yaygındır. - Ä°yi yıkanmış bu topraklar çay ve kivi yetiÅŸtirmek için oldukça elveriÅŸlidir. 2. Kırmızı Akdeniz Toprakları (Terra - Rossa) - Organik madde bakımından fazla zengin olmayan bu topraklarda genellikle turunçgil, baÄŸcılık ve zeytin tarımı yapılmaktadır. - Bu topraklar ülkemizde Marmara Bölgesinin güney kesimi ile Ege ve Akdeniz bölgelerinde yaygın olarak görülmektedir. 3. Kahv... (Devam)
Ulaşım olanakları artan bir yerde nüfus artışı yaÅŸanır. Nüfus artışı ise o yerleÅŸmenin geliÅŸmesini saÄŸlar. Sanayi tesisleri daha çok ulaşımı iyi yerlere kurulur. Sanayi kurulması da ÅŸehirlerin büyümesini saÄŸlar. Türkiye ulaşım yönünden avantajlı bir ülkedir; - Ä°ki kıta arasında,- Ä°ki önemli boÄŸaza sahip,- Dört tarafı denizlerle çevrili,- Zengin petrol yatakları olan komÅŸulara sahip,- Uluslar arası yollara sahiptir. Bu özellikler Türkiye’nin hızlı geliÅŸmesinde etkili olmuÅŸtur. Sanayi Devriminin ilk yıllarında ulaşım olanakları zordu. Ancak günümüze geldiÄŸimizde yük ve yolcu taşımacılığının hem hızlandığını hem arttığını görüyoruz. Bunun sonucu olarak; - Yeni ekonomik fırsatlar oluÅŸmuÅŸ,- Küresel ve bölgesel pazarlar kurulmuÅŸ,- Ürün fiyatları düÅŸmüÅŸ, kalite artmıştır.
Daha önceki anlatımlarda belirtildiği gibi her meridyenin yerel saati farklıdır. Bir ülkede her merkezin kendi yerel saatini kullanması günlük hayatta ticaret, ulaşım, haberleşme ve iletişim gibi çeşitli hizmetlerin yürütülmesinde karışıklığa neden olur. Bu nedenle her ülke kendi sınırları içinde bir meridyenin yerel saatini ortak saat olarak kullanmaktadır.
UYARI: Ülkelerin doğu batı doğrultusundaki genişliğine bağlı olarak kullandığı ortak saat sayısı değişir. Ülke, doğu batı doğrultusunda geniş alan kaplıyorsa üzerinden daha çok meridyen geçer. Bu nedenle doğu batı yönünde geniş alan kaplayan ülkeler birden fazla ortak saat kullanır. Örneğin ABD, Rusya, Kanada gibi.
Ülkemizde 30° doğu meridyeninin geçtiği İzmit'in yerel saati ortak saat olarak kullanılmaktadır. Ancak 1978 yılından sonra başlayan bir uygulama ile ileri ve geri saat ayarlaması yapılmaktadır. Yaz döneminde 45° doğu meridyeninin yerel s... (Devam)