Doğal SistemlerA.11.1 BiyoçeşitlilikKazanım: Biyoçeşitliliğin oluşumunda ve azalmasında etkili faktörleri sorgular.A.11.2 Ekosistemlerdeki İşleyişKazanım: Ekosistemi oluşturan unsurları, madde döngüsünü ve enerji akışını ekosistemin devamlılığı açısından analiz eder.A.11.3 Su EkosistemleriKazanım: Su ekosisteminin unsurlarını ve işleyişini analiz eder.Beşeri SistemlerB.11.1 Nüfus ve Nüfus PolitikalarıKazanım: Ülkelerin farklı dönemlerine ait nüfus politikalarını ve bunların sonuçlarını karşılaştırır.B.11.2 Şehirlerin FonksiyonlarıKazanım: Şehirleri fonksiyonel özellikleri açısından örneklendirerek bunların küresel ve bölgesel etkilerini yorumlar.B.11.3 Şehirlerin Tarihsel Süreçte GelişimiKazanım: Tarihsel süreçte şehirlerin nüfus ve fonksiyonel özelliklerindeki değişimleri küresel etkileri ... (Devam)
Nüfusun 14 – 65 yaş arasında kalan, teorik olarak çalışma kapasitesi bulunan tüm bireylerine aktif nüfus denir.
Ancak bu nüfusun tümü üretim faaliyetleri içinde yer almaz. Bu nedenle çalışmakta olan insanların oluşturduğu gruba çalışan nüfus denir.
Çalışan nüfusun ekonomik faaliyet gruplarına dağılımı ülkelerin sosyo – ekonomik yapısı hakkında önemli bilgiler verir. Gelişmemiş ülkelerde genellikle birincil sektörde çalışan insan sayısı ve oranı oldukça fazladır. Gelişmiş toplumlarda ise ise genellikle birincil sektörün payı çok düşük, ikincil ve üçüncül sektörlerin payı fazladır.
Gelişmemiş Ülkeler - Aktif nüfus içinde tarım, hayvancılık gibi birincil iş kollarında çalışan insan sayısı diğer sektörlerden &... (Devam)
DEMİR YOLLARININ GEÇMİŞİ Demiryolunun kökeni çok eskilere dayanır. Arkeologlar Mısır'daki bir piramidin yakınında MÖ 2600 yıllarında yapıldığı sanılan bronz ray kalıntılarını gün ışığına çıkarmışlardır. Piramidin yapımında kullanılan taşların ocaklardan taşınmasında bu raylardan yararlanıldığı sanılmaktadır. Mısır'da kullanılan ray örneğinden, lokomotif yapımının gerçekleşmesine kadar binlerce yılın geçmesi gerekmiştir. Bu süre içinde raylar, özellikle maden ocaklarında, hayvanların ya da insanların ağır maddelerle yüklü araçları daha kolay çekmelerini sağlamak amacıyla kullanılmıştır. Bu raylar genellikle tahtadan kimi zaman da rayın dayanıklılığını arttırmak amacıyla metallerle kaplanarak yapılmıştır. Ray sistemi ilk olarak Cumberland'daki bir maden ocağında kullanılmıştır. Öbür makineli taşıt... (Devam)
Bir ülkeden başka ülkelere olan göçlerdir. Göç veren ülkenin nüfusu azalır. Dış göçler, oluşum nedenlerine göre 5 gruba ayrılır: 1. Zorunlu Göçler (Sığınma Göçleri) Savaş, Baskı Zulümden kaçarak başka ülkelere yapılan sığınma göçleridir. Örneğin 1991 yılındaki Körfez Savaşı sırasında Kuzey Irak halkının bir bölümünün ülkemize göçü bu türdendir.
- Deprem, volkanik patlamalar, kuraklık ve sel gibi doğal afetlerden kaçış. - Savaş, baskı, şiddet, ırk ayrımcılığı gibi insan eliyle ortaya çıkan kaçış ya da bu nedenlerle göçe zorlama. - Aşırı nüfuslanma, kaynak ve gıda yetersizliği, açıklık tehlikesi gibi sosyal ve ekonomik sorunlar. - Baraj yapımı veya yeni yerleşmeye bağlı göçler.
İnsanlık tarihi içinde insanın ilk yaptığı ekonomik faaliyet tarımsal üretimdir. Tarımsal üretim bu nedenle birincil ekonomik faaliyet olarak adlandırılmıştır.
Tarımın ardından ikinci sektör ise sanayidir. Geçmişte sınırlı bir iş kolu olan endüstriyel üretim, sanayi devriminden sonra büyük aşama kaydetmiştir. Sanayi sektörü ikincil faaliyetler olarak adlandırılır.
Sanayi Devrimini izleyen yıllarda insan ihtiyaçlarının geniş ölçüde karşılanabilmesi için bir hizmet sektörü ortaya çıkmıştır. Hizmet sektörü de üçüncül faaliyetler olarak adlandırılmaktadır.
1. Birincil Faaliyetler (Tarım) - Toprağa dayalı veya basit üretime dayalı faaliyetlerdir. - Tarım, Tarım ürünleri (ekme, dikme, biçme, toplama) Hayvancılık (et, süt, yu... (Devam)
İnsanoğlu yer yüzünde ortaya çıktığı günden bugüne büyük bir değişim yaşamıştır. Bu değişim; bedensel, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda çok büyük bir değişim özelliği gösterir. İnsanoğlunun yaşadığı değişim bütün bu alanlarda birbirine paralel gelişmiştir. Gelişimin temel dinamiğini ekonomik faaliyetler ve geçim tarzları belirlemiştir. İnsanlık tarihi ekonomik anlamda incelendiğinde bir takım özellikler dikkati çekmektedir.
1. Paleolitik Dönem (Kaba Taş Devri) - Temel ekonomik faaliyet avcılık ve toplayıcılıktır. - İnsanların ortalama yaşam süresi 20-25 yıl olup beyin hacmi küçük, boyları kısadır. - Mağaralar barınma amaçlı kullanılmıştır. - Göçebe topluluklar halinde yaşamaktadırlar. - Bu dönemde ilk basit araçları yapmayı başarmışlardır. &... (Devam)
Diğer ulaşım sektörlerine göre geç başlayan ve hızla gelişen bir sektördür. Hava yolu ulaşımı dünyada belli hatlarda yoğunlaşmıştır. Diğer ulaşım araçlarına göre yük ve yolcu taşımacılığında en pahalı ulaşım aracıdır. Uçakları diğer uçucu araçlardan olan helikopter, balon, ve zeplinlerden ayrılan en önemli özelliği kaldırma kuvvetinin kanatları aracılığıyla sağlanmasıdır. Dünya yolcu trafiğinin 1/4 'ü, yük trafiğinin 1/3'ü Avrupa kıtasından yapılmaktadır. ABD dünya havayolu ulaşımının en yaygın ve gelişmiş olduğu ülkedir. Kuzey Amerika'da 11000'den fazla hava alanı bulunmaktadır. Dünya hava trafiğinin 1/3'ü ABD sınırları içerisinde gerçekleşmektedir. Bu da hava ulaşımının ne kadar geliştiğinin göstergesidir. Ülkelerin alanının büyük olması zaman tasarrufu sağl... (Devam)
Nüfus ülkeler için önemli olduğu kadar aşırı ve düzensiz artması da başlı başına bir sorundur. Aşırı nüfus artışının başlıca sonuçları şöyle özetlenebilir:
- Beslenme ve gıda yetersizliği, - Gelir dağılımında dengesizlik, - İşsizlik, - Düzensiz kentleşme, - Aşırı kaynak tüketimi, - Yanlış arazi kullanımı, - Çevre kirliliği, - Sağlık, eğitim, konut yetersizliği, - Ulaşım ve belediye hizmetlerinin aksaması, - Kişi başına düşen gelirin azalması.
Diğer taraftan nüfus artışının kimi dolaylı olumlu sonuçları da bulunmaktadır:
- Kalkınmaya yardımcı olması, - Ucuz işgücü temininin sağlanması, - Asker ihtiyacının karşılanması. Nüfus artışının sorun olmaktan çıkarılması için kalkınma hızının yüksek olması gerekir, yoksa nüfus artışı pot... (Devam)
Herhangi bir ülkenin sınırları içinde oluşan göçlerdir. Bu yer değiştirme hareketi sırasında ülke nüfusunda herhangi bir değişme söz konusu değildir. Genellikle iç göçlere bağlı olarak kent nüfusları artarken, kırsal nüfus azalmaktadır. İç göçler;
- Kırsal alandan kırsal alana - Kırsal alandan kentlere - Kentlerden kentlere - Kentlerden kırsal alana
doğru olmaktadır.
İç göçlerin en fazla görüleni kırsal alandan kentlere doğru olanıdır. - Verimli tarım alanları, - Endüstrinin geliştiği bölgeler, - Ticaret merkezleri, - Maden yatakları bakımından zengin olan bölgeler, - Turistik yöreler göçmen çekerler.
a. Mevsimlik Göçler Tarıma, turizme ve yaylacılığa dayalı geçici nüfus hareketleridir. b. Daimi Göçler Kırdan kıra, kırdan kente, kentten kıra, kentten kente sürekli olarak yerleşme amaçlı yapılan göçlerdir.
Türkiye’de göç veren bölgeler: Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri Türkiye’de en fazla göç veren iller: Ardahan, Bartın, Sinop, Siirt. Türkiye’de göç alan bölgeler: Marmara ve Ege Bölgeleri. Türkiye’de en fazla göç alan iller: İstanbul, Antalya, Tekirdağ, Ankara, İzmir, Muğla.
2. Dış Göçler
a. Yurtdışından Türkiye’ye Doğru Kendi ülkesindeki baskı, savaş, şiddet olaylarından kaçan kişiler ile Balkanlardan gelen göçmenleri kapsar.
Nüfus; sınırları belirlenmiş bir alanda, belirli bir tarihte bulunan toplam insan sayısıdır. Belirli bir alanda yaşayan insanların sayısı ve nitelikleri zamana bağlı olarak hızlı ve büyük bir değişim içerisindedir. Nüfus, nüfus sayımları ile tespit edilir. Ancak nüfusun tespiti için sayımların dışında da kaynaklar kullanılabilmektedir. Örneğin doğum – ölüm kayıtları, göç kayıtları, banka ve sigorta kayıtları ve dönemsel olarak yapılan bilimsel araştırmalar gibi. Ancak temelde belirli bir alanda yaşayan toplam insan sayısı nüfus sayımları aracılığı ile tespit edilir. Nüfus Sayımları; Bir ülkenin tümünde veya sınırları belirlenmiş bir bölgede yaşayan tüm insanlarla ilgili sayısal, ekonomik ve toplumsal verilerin toplanma, değerlendirilme ve analiz edilme sürecine nüfus sayımı denir. Yani nüfus sayım... (Devam)
- İklim ve bitki örtüsü, aşırı sıcak ve soğuk bölgeler seyrek nüfuslu, ılıman bölgeler ise yoğun nüfusludur. - Yer şekilleri, engebeli ve dağlık alanlarda nüfus seyrektir. - Enlem ve bakı, orta enlemler ile dağların güneşe bakan yamaçları daha nüfusludur. - Su kaynakları, su hayattır. Bu nedenle kurak alanlar seyrek nüfuslanmıştır. Çöller örnek verilebilir. - Toprak koşulları, verimli tarım alanlarının bulunduğu topraklar tarih boyunca yoğun nüfuslanmıştır. Mezopotamya, Nil vadisi, Indus ve Ganj gibi.
B) Beşeri Etmenler - Ulaşım koşulları, ulaşımın kolay olduğu, her türlü mal ve hizmetin alınabildiği yerler yoğun nüfusludur. - Tarihi etmenler, savaşlar, istilalar ve nüfus değişimleri nüfusun dağılışını etkiler. - Ekonomik faktörler, ekonomik gelir seviyesi... (Devam)
"Üretim - Dağıtım ve Pazarlama" birimlerinden oluşan bir şirket düşünün. Şirketin faaliyetlerini ideal bir biçimde sürdürebilmesi için, bütün birimlerin koordineli ve istikrarlı bir şekilde varlığını sürdürmesi gerekir. Herhangi birinde yaşanacak problem şirketin geleceğini tehlikeye atabilir. İşte; Ülke ekonomileri de koordineli bir şekilde varlığını sürdürmesi gereken birimlerden oluşur. Farklı iş kollarını kapsayan bu birimler: - TARIM- SANAYİ - HİZMET sektörleri olarak adlandırılırlar. Sektörlerin ülke ekonomisi içindeki payları ülkelerin gelişmişlik düzeyleri hakkında önemli fikirler verir. ÖRNEK: Gelişmemiş ülkelerde Tarım sektörünün ülke ekonomisi içindeki payı yüksek olurken, Sanayi ve Hizmetler sektörlerinin payı düşüktür!
Ülkemizde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. 2007 yılından itibaren De Jure (adrese dayalı) sayım yapılmaya başlanmıştır. Bu sayımlar ile nüfus hakkında çeşitli bilgiler edinilmektedir.
1. Yaş Dağılımı
0 – 14 yaş grubu arasındaki nüfusun payı fazladır. Bu genç bir nüfusa sahip olduğumuzu gösterir.
Nüfusun yaş ortalaması 28’dir. Bu sayının son yıllarda artışta olduğu görülür. Bu durum nüfusun yaşlanmakta olduğunu gösterir.
Nüfus piramidimiz gelişmekte olan ülke piramididir.
2. Cinsiyet Dağılımı
1945’e kadar kadın nüfus daha fazla iken bu yıldan sonra erkek nüfus daha fazla olmuştur.
Cinsiyet dağılımına etki eden faktörler: Doğumlar (eşit), Savaşlar (Cumhuriyetin ilk yıllarında erkek nüfus az olmasının sebebidir) ve Göçler (G&ou... (Devam)
Ekonomik Açıdan;- Kişi başına düşen gelir azalır.- Ekonomik kalkınma hızı yavaşlar.- İşsizlik oranı yükselir.- Bağımlı nüfus oranı artar. Sosyal Açıdan;- Köyden kente göç fazladır.- Kültür çatışması ve kültür şoku artar.- Sosyal ve siyasal sorunlar yaşanabilir.- Eğitim ve sağlık hizmetleri yetersiz hale gelir. Kentsel Açıdan;- Trafik sorunu artar.- Çarpık kentleşme artar.- Konut açığı artar.- Sanayi tesisleri kentlerin içinde kalır. Çevresel Açıdan;- Hava, su, toprak, gürültü kirliliği artar.- Doğal kaynaklar hızla tükenir.- Hızlı büyüyen kentler doğal alanları daraltır. (Devam)
1. Köy Altı Yerleşmeleri Bazı kişilerin çeşitli nedenlerle köylerinden ayrılarak kurdukları bir ya da birkaç meskenden oluşan yerleşmelerdir. Özellikleri: - İdari yönden bir köye bağlıdır.- Geçici yerleşmelerdir.- Sonradan süreklilik kazanıp köy statüsü kazanabilirler.- Genellikle ilkbahar ve yaz mevsimlerinde kullanılırlar.- Eğitim, sağlık, cami gibi hizmetleri bağlı olduğu köyden alırlar.- Çoğunlukla derme – çatma basit barınaklardan oluşur.- Bölgelere ve yapısına göre çeşitli isimler alırlar: Bunlar büyükten küçüğe doğru: Mahalle, yayla, çiftlik, mezra, kom, canik, oba, divan, dam ve bağ evidir. Köy Altı Yerleşmelerin Ortaya Çıkma Sebepleri: - Tarım arazilerinin yetersiz ya da birbirinden uzak olması.- Hayvanlar için otlak ve barınak temini.- Devlete ait arazilerin özellikl... (Devam)
Daha önceki anlatımlarda belirtildiği gibi her meridyenin yerel saati farklıdır. Bir ülkede her merkezin kendi yerel saatini kullanması günlük hayatta ticaret, ulaşım, haberleşme ve iletişim gibi çeşitli hizmetlerin yürütülmesinde karışıklığa neden olur. Bu nedenle her ülke kendi sınırları içinde bir meridyenin yerel saatini ortak saat olarak kullanmaktadır.
UYARI: Ülkelerin doğu batı doğrultusundaki genişliğine bağlı olarak kullandığı ortak saat sayısı değişir. Ülke, doğu batı doğrultusunda geniş alan kaplıyorsa üzerinden daha çok meridyen geçer. Bu nedenle doğu batı yönünde geniş alan kaplayan ülkeler birden fazla ortak saat kullanır. Örneğin ABD, Rusya, Kanada gibi.
Ülkemizde 30° doğu meridyeninin geçtiği İzmit'in yerel saati ortak saat olarak kullanılmaktadır. Ancak 1978 yılından sonra başlayan bir uygulama ile ileri ve geri saat ayarlaması yapılmaktadır. Yaz döneminde 45° doğu meridyeninin yerel s... (Devam)