İtalya'nın genel özellikleri, tarihi, coğrafi konumu, komşuları, bölümleri, volkanları, iklimi, su varlığı, beşeri ve ekonomik özellikleri ve dahası... (Devam)
Karstik kayaçların dış yüzeyindeki çeÅŸitli ÅŸekillerdeki küçük çukurlara lapya denir.
Lapyaların içinde genellikle ayrışma ürünü olarak terra rossa (kırmızı Akdeniz) toprakları görülür.
2. Dolin
Karstik çözünmenin ilerlemesi ile yüzey yavaÅŸ yavaÅŸ çöker. Bu ÅŸekilde oluÅŸan küçük çukurluklara dolin denir.
3. Uvala
Zaman içinde dolinlerin büyüyerek birleÅŸmesiyle oluÅŸan daha büyük ÅŸekillerdir.
4. Polye
Tektonik olarak aktif alanlar çözünmenin de etkisiyle geniÅŸler ve büyük karstik ovalar meydana getirir. Bu ovalara polye denir.
Polyeler genellikle sularını bir düden (subatan) aracılığı ile boÅŸaltırlar. Bu suyun baÅŸka bir yerden çıkmasına ise karstik kaynak (suçıkan... (Devam)
Yeraltına sızan sular bazı kayaçları çözündürebilmektedir. Çözülebilen kayaçlarda görülen yeryüzü ÅŸekillerine karstik ÅŸekiller denir.
Karstik ÅŸekiller daha çok; kireçtaşı (kalker), alçıtaşı (jips) ve tuz türü kayaçlardagörülür.
KarstlaÅŸma olayının gerçekleÅŸebilmesi için öncelikle karstik kayaçlara ve yağışa ihtiyaç vardır.
KarstlaÅŸmayı ÅŸu faktörler etkiler; · Kayacın saflığı ve kalınlığı · Arazinin tektonik bakımdan faal olması · Kayaçlardaki çatlak ve gözenek oranı · Yağış miktarı ve bitki örtüsü (Devam)
Okyanus akıntıları, Dünyanın doğal sistemleri içerisinde canlılar için büyük öneme sahip öğelerinden biridir. Bu akıntılar iklim ve canlılar üzerinde etkilidir. Makalemizde bu akıntıların oluşum sebepleri, türleri ve özellikleri yer almaktadır. (Devam)
Özellikle çöl, kurak ve yarı kurak iklim alanlarında etkilidir.
Rüzgar küçük toprak parçalarını havalandırır, bunları parçalayarak ya da diÄŸer kayalara çarparak aşındırma, farklı bölgelere taşıyarak ise biriktirme yapar.
Genel olarak rüzgar aşındırmasının fazla olduÄŸu yerlerde: Bitki örtüsü zayıf, yağış miktarı az, fiziksel aşındırma fazladır.
Rüzgar Aşındırma Åžekilleri
1. Mantar Kaya
Rüzgar aşındırması daha çok yüzeyde etkilidir. Sert bir kayayı sürekli alttan aşındıran rüzgar üzeri geniÅŸ altı dar bir kaya oluÅŸturur. Buna mantar kaya denir.
2. Åžahit Kaya
Mantar kaya ile aynı ÅŸekilde oluÅŸmuÅŸtur. Ancak burada rüzgar zemini fazla aşındıramamıştır.
3. Tafoni
Kayaların içindeki yumuÅŸak bölümlerin aşınmasıyla o... (Devam)
- Step ikliminde yağış miktarı oldukça düÅŸüktür. DüÅŸük yağış tutarı orman oluÅŸumuna izin vermez. Bu nedenle step bölgelerinde yıl içinde yalnız bir veya iki mevsim yeÅŸil kalabilen ot toplulukları görülür. Bu ot topluluklarına step adı verilmektedir. - Step toplulukları genellikle oldukça küçük, yaz aylarında sararan tohumlu bitkilerdir. - Geven, yavÅŸan otu, üzerlik, çoban yastığı ve kekik önemli türleridir. - Stepler geçmiÅŸte orman olan alanların tahrip edilmesi ile oluÅŸmuÅŸsa buna Antropojen Bozkır adı verilir.
- Tatsız, kokusuz ve renksiz bir maddedir. - Katı – sıvı – gaz olarak bulunabilir. - Su kaynakları, su döngüsünün (buharlaÅŸma – terleme à yağış (yer altına sızma, yüzeyde akış)) eseridir.
Yüzey Suları
Yer Altı Suları
Tatlı Su Kaynakları 3%
Tuzlu Su Kaynakları 97%
Okyanus, deniz, göl, akarsu.
Akarsular, buzullar, göller, yer altı suları.
Okyanuslar, denizler, göller, yer altı suları.
- Denizler, kenar deniz (okyanusla baÄŸlantılı, sınırı belirsiz) ve iç deniz (sınırları belirlenebilen) olarak ikiye ayrılır. - Belli baÅŸlı okyanuslar: Büyük (Pasifik) Okyanusu, Atlas Okyanusu, Hint Okyanusu. - Belli baÅŸlı denizler: Akdeniz, Baltık, Adriyatik, Ege, Karadeniz, Kızıldeniz, Karayip, Umman, Japon Denizi. - Deniz ve okyanusların tuzluluk oranı sıcaklık, yağış, rüzgar vb. baÄŸlıdır. - Den... (Devam)
BulunduÄŸu Yerler: Kükürtdioksit olarak atmosferde,Aminoasit, sülfür, sülfat olarak topraklarda,Eriyik halde okyanus ve denizlerde bulunur.Canlıların protein yapılarında bulunur. Yararları: Canlıların yaÅŸamı için gereklidir.Ä°laç yapımında kullanılır.Barut, fiÅŸek, kibrit yapımında kullanılır. Nasıl Yenilenir? Volkanik patlamalar sonucu kükürtdioksit atmosfere salınır.Atmosferde sülfürik asit formunda yağış olarak topraÄŸa karışır.Toprakta Aminoasit’e, Sülfüre ve bitkilerin kullanabileceÄŸi form olan sülfata dönüÅŸür.Bitkiler sülfatı kullanarak besin üretir.Onu yiyen canlılara geçer.Canlılar öldükten sonra topraÄŸa karışır.Ayrıştırıcılar tarafından tekrar doÄŸaya kazandırılır.AYRICA kükürt mineral olarak da yer kabuÄŸunda bulunur. (Devam)
Toprak: TaÅŸların parçalanması ve ayrışmasıyla meydana gelen, içerisinde çeÅŸitli canlı kalıntıları, hava ve su bulunan, içerdiÄŸi organik madde ve minerallerle bitkilere besin kaynağı olan gevÅŸek yer örtüsüdür. Toprak oluÅŸumu için öncelikle anakayanın ayrışması gereklidir. Ayrışma Kayaçlar, dış kuvvetlerin etkisiyle zamanla küçük parçalara ayrılmaktadır. Bu olaya ayrışma denir. Ayrışma olayı 3 ÅŸekilde gerçekleÅŸir: Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik Ayrışma. 1. Fiziksel Ayrışma: Günlük ve yıllık sıcaklık farklılıkları sonucu 3 ÅŸekilde oluÅŸabilir: 1. Gündüz ısınarak geniÅŸleyen kaya gece soÄŸuyarak daralır, önce çatlar, sonra parçalanır.2. Kayaçların çatlak ve gözeneklerine sızan sular gece donar ve genleÅŸir, zamanla çatlakları geniÅŸletir.3. Kaya çatlaklarına sızan ... (Devam)
1. Ä°klim: Toprak oluÅŸumunu etkileyen temel faktördür. Çünkü sıcaklık, yağış, bitki örtüsü ve ayrışma türü üzerinde etkilidir. 2. Anakayanın Yapısı: Ayrışarak toprağı oluÅŸturan ve toprağın altında yer alan materyale ana kaya denir. Toprağın fiziksel ve kimyasal özellikleri, rengi, besin maddeleri, geçirimlilik özellikleri ana kayaya baÄŸlıdır. 3. Zaman: Anakayanın toprak örtüsü haline gelmesi binlerce yıl alır. 4. Yer Åžekilleri: EÄŸim, yükselti ve bakı durumu toprak oluÅŸumunu etkiler. EÄŸim az olan yerlerde süpürülme (erozyon) azdır ve topraktaki suyun hareketi engellenir. Bitki örtüsü toprağın tutulmasını saÄŸlar. Yükselti arttıkça sıcaklık düÅŸer ve yağış da belli bir seviyeye kadar artar, bu da bitki örtüsünü etkiler. Bakı da toprak özelliklerinde etkilidir. Kuzey Yarı K&u... (Devam)
Toprak oluÅŸumu kavramı birçok fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayların bir arada gerçekleÅŸmesi toprağı oluÅŸturan bütün olayların potansiyellerinin, her toprak oluÅŸumunda iÅŸtirak etmesi veya bir bütün halinde toplanması, farklı ortamlarda toprağı oluÅŸturan potansiyellerin farklı oranda cereyan etmesi ÅŸeklinde ifade edilmektedir.1. TOPRAK OLUÅžUMUNDAKÄ° AYRIÅžMA OLAYLARI1.1. Oksidasyon : Ayrışma esnasında mineral atomların bileÅŸiminde bulunan elektronların eksilmesi veya kaybedilmesiyle meydana gelen kimyasal olaya oksidasyon denir. BaÅŸka bir deyiÅŸle bir elementteki oksijen miktarının artması veya oksijenin diÄŸer elementlerle birleÅŸmesidir. Oksidasyonla bir elementin oksijenle birleÅŸerek yeni bileÅŸikler meydana gelmektedir.Oksitlenme toprak oluÅŸumunda önemli bir yer iÅŸgal eder. Demir, sülfür, silikat ve karbonat ihtiva eden katyonlarda oksitlenme cereyan eder. Bunların çözülmesini ve dol... (Devam)
Bir yatak içerisinde belli bir eÄŸim doÄŸrultusunda hareket eden suya akarsu denir.
Türkiye'de Akarsu Aşındırma Åžekilleri
1. Çentik Vadi - Akarsuların kaynak kısımlarında sert arazilerde oluÅŸan V ÅŸeklindeki genç vadilere denir. - Ülkemizde en yaygın vadi tipi olup daÄŸlık alanlarda, özellikle DoÄŸu Karadeniz’de görülür.
2. BoÄŸaz Vadi - EÄŸimin fazla ve arazinin sert olduÄŸu yerlerde oluÅŸan dik yamaçlı derin vadilerdir. - Kızılırmak, YeÅŸilırmak, Fırat, Sakarya yüksek daÄŸ sıralarını enine yarıp geçer. - BoÄŸaz vadiler aynı zamanda doÄŸal geçittir, bu sebeple ulaşım açısından önemlidir (ÖrneÄŸin Gülek Geçidi).
3. Kanyon Vadi - Akarsuların sert kalkerli arazilerde kademeli olarak derinleÅŸmesi ve enlemesine aşındırmalara baÄŸlı oluÅŸan basamaklı vadilere denir. - Türkiye’de pek... (Devam)
Türkiye’de Bitki Formasyonları Boyutları iki metreden uzun, belirli bir sıklıkla bir arada bulunan aÄŸaç topluluklarından oluÅŸan bitki örtüsüne orman denir. Ormanlar 400 mm den fazla yağış alan ve en sıcak ay ortalaması 10 derece ve üzerinde olan yerlerde yetiÅŸebilir. Ormanlar ÅŸekillerine göre ikiye ayrılır: 1. GeniÅŸ Yapraklı Ormanlar, 2. Ä°ÄŸne Yapraklı Ormanlar Türkiye’de en çok ormanlık alan Karadeniz Bölgesinde, en az orman alanı ise GüneydoÄŸu Anadolu Bölgesinde görülür.
A. Türkiye Ormanları
1. Karadeniz Ormanları Yıl boyu bol yağış ve uygun sıcaklıklar sebebiyle ormanlar oldukça sık ve gürdür. Buradaki ormanlar alçaktan yükseÄŸe doÄŸru tabakalı bir yapı gösterirler. a. GeniÅŸ Yapraklı Ormanlar 0 – 1000 metre arasında ... (Devam)
1. Orta KuÅŸak ülkesidir Dört mevsimi yaÅŸar, bu nedenle yıllık sıcaklık farkları fazladır. Ekvatora kutuplara göre daha yakın olduÄŸu için yaz mevsiminde sıcaklıklar hissedilir derecede artar, güneÅŸlenme süresi uzundur.
2. Ilıman kuÅŸakta Akdeniz iklim bölgesindedir. Kuzeyinde kutupsal, güneyinde tropikal hava kütlelerinin etkisi altındadır.
3. Kuzey yarım kürede yer alır. Buna baÄŸlı olarak yaz mevsimi daha uzundur.
4. Çevresindeki kara kütlelerinin etkisi (Basınç merkezleri) Yaz mevsiminde Asor Dinamik YB ile Basra Termik AB (sıcak ve kurak), kış mevsiminde Ä°zlanda Dinamik AB (ılık, yağışlı), Balkanlar Termik YB (soÄŸuk, kar yağışlı) ve Sibirya Termik YB (soÄŸuk, ayaz) etkili olur.
- YerleÅŸmelerin en küçük birimi meskendir. - Meskenler, Ä°nsanların çalışma, barınma, korunma gibi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yapılmış tüm yapıları kapsar. - Meskenler bulundukları doÄŸal çevrenin izlerini taşır. Meskenlerde kullanılan malzeme türü ve yapı özellikleri doÄŸal çevre özelliklerini taşır. - DoÄŸal çevrenin izlerini taşıyan meskenlere daha çok kırsal kesimde rastlanır.
1. AhÅŸap Meskenler - AÄŸaç malzeme (tahta, kereste, kalas) kullanılarak inÅŸa edilen evlerdir. - Duvarlar ince, pencereler geniÅŸ, çatılar kiremit kaplı ve fazla eÄŸimli, birkaç katlıdır. - BaÅŸta Karadeniz olmak üzere, Ege ve Akdeniz’de ormanların içinde ve kenarlarında yer alan kırsal kesimde evlerin çoÄŸu ahÅŸaptır. - AhÅŸap evlerin en bilindik eklentisi evin biraz uzağına yapılan ve yerden yüksekte ahÅŸa... (Devam)
Nüfus YoÄŸunluÄŸu: Belirli bir alanda bulunan insanların birim alandaki dağılımına nüfus yoÄŸunluÄŸu denir. Nüfus YoÄŸunluÄŸu = (Toplam Nüfus / Yüzölçüm )
A. DoÄŸal (Fiziki) Faktörler
1. Yeryüzü Åžekilleri
DaÄŸların Uzanışı DaÄŸlarımızın genelde doÄŸu batı uzanışlı olması; v Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleÅŸtirir, v Deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu nedenle kıyılarımız daha fazla nüfuslanmıştır.
Hinterland: Bir merkezin iç kesimlerle etkileÅŸimine hinterland denir. EÄŸer bir yerleÅŸmenin diÄŸer yerleÅŸmelere ulaşımı kolaysa hinterlandı geniÅŸ, zorsa hinterlandı dardır.
Hinterlandı dar olan Sinop, Giresun gelişememesine karşın geniş bir hinterlanda sahip İstanbul, İzmir daha fazla gelişmiştir.