1.Sera etkisi nedir ? Açıklayınız. GüneÅŸ ışınlarının yeryüzüne çarpıp ısı enerjisi haline dönüÅŸmesi sırasında, bu enerjinin uzaya yayılmasını önleyen ve bir manto gibi görev yapan, karbon dioksit, tozlar, su buharı, partiküller v.s. maddelerin ısıyı abzorbe ederek, dünyanın giderek ısınmasına sebep olduÄŸu olaydır. sera gazları: H2O, CH4, NO2, CFC gibi sera etkisini oluÅŸturan gazlardır. 2.Sumatra'nın Toba Dağı'nda 73 bin yıl önce meydana gelen volkanizmanın sonuçları nelerdir? Sumatra'daki Toba Dağı yaklaşık 73.000 yıl önce patlamış ve atmosfere yoÄŸun bir ÅŸekilde kül ve gaz yayılmıştır. Patlamanın ÅŸiddetiyle gökyüzünün karardığı ve bölgede sıcaklık deÄŸerlerinin önemli ölçüde azaldığı görülmüÅŸtür. Bu nedenle iklimin Buzul Çağı'ndaki duruma dönd&uu... (Devam)
Bir okyanus ile bağlantısı bulunan geniş su kütleleridir. Sınırı çizilemeyen ve bir okyanusa komşu olan deniz kenar deniz olarak adlandırılır. Akdeniz bir kenar denizdir. Sınırı çizilebilen ve başka bir denize komşu denizler ise iç deniz olarak adlandırılır. Buna Karadeniz örnek verilebilir.
Belli başlı denizler: Akdeniz, Baltık Denizi, Adriya Denizi, Ege Denizi, Karadeniz, Kızıldeniz, Karayip Denizi, Umman Denizi, Japon Denizi.
Deniz ve okyanusların tuzluluk oranı sıcaklık, yağış, rüzgar vb. bağlıdır. Dalga oluşma sebebi ise rüzgar, deprem, volkanizma vb. dir. (Devam)
Bazı durumlarda magma yeryüzüne doÄŸru yükselir ancak yüzeye ulaÅŸamaz. Bu durumda yer altında soÄŸuyarak katılaşır. MaÄŸmanın yerkabuÄŸunun içine sokularak yavaÅŸ yavaÅŸ soÄŸumasına derinlik volkanizması denir. YerkabuÄŸunun tabakaları arasına kadar sokulan maÄŸma, yüzeye çıkmadan çeÅŸitli derinliklerde katılaÅŸarak batolit, dayk, lakolit, sill gibi ÅŸekiller oluÅŸturur.
- Batolit: Magmanın yeryüzüne doÄŸru sokulması ve yer altında soÄŸuması ile oluÅŸur. - Sill: Tabakalar arasına yatay olarak sokulup katılaÅŸmış püskürük kayaçlardır. Bu ÅŸekiller, dış kuvvetlerin üstteki tabakaları aşındırması sonucu ortaya çıkar. - Lakolit: Yeryüzüne yaklaÅŸan magmanın tortul tabakaları dışa doÄŸru bükmesiyle oluÅŸur. - Dayk (Duvar): Kayalarda bulunan çatlaklara dik bir ÅŸekilde sokulan, üzerindeki ör... (Devam)
Evren günümüzden yaklaşık 15 milyar yıl önce gaz ve toz bulutuydu. Nebulanın dönerek yoğunlaşması ve basıncın etkisiyle bir patlama (Big Bang) meydana geldi.
Bunun sonucunda gök cisimleri (galaksiler, yıldızlar, gezegenler) uzaya dağıldı ve birbirinden uzaklaştılar. Bu uzaklaşma günümüzde de devam etmekte, evren genişlemektedir.
Başlangıçta tümüyle kızgın magmadan oluşan dünyamız, kendi çevresinde hızla dönerek küresel bir şekil almıştır. Zamanla uzaydan başka cisimlerin bünyesine katılmasıyla yer kabuğu oluşmuştur.
Dünya çeşitli minerallerden oluşmaktadır, bunların yoğunlukları farkıdır. Ağır mineraller yerin merkezinde, hafif mineraller yer kabuğuna yakın bulunmaktadır.
Dünyamız günümüzde de şekillenmeye devam etmektedir. Bunun en güzel kanıtı deprem ve volkanizma faaliyetlerinin yaşanıyor olmasıdır. (Devam)
Kaynağını yerin içinden (magmadan) alan kuvvetlere iç kuvvetler denir. Dağ Oluşumu, Kıta Oluşumu, Volkanizma ve Depremler iç kuvvetlere birer örnektir.
İç kuvvetlerin etkisiyle büyük yeryüzü şekilleri meydana gelir. Örneğin sıradağlar, volkanlar, ovalar.
Enerjisini yerin içinden alan ve yeryüzünün ÅŸekillenmesinde yapıcı etkiye sahip olan kuvvetlerdir. Bunlar levha hareketlerine baÄŸlı oluÅŸur. Bu teoriye göre kıtalar hareket halindedir. Bu hareketin yönü ve hızı birbirinden farklıdır. Buna baÄŸlı olarak farklı yerlerde farklı yer ÅŸekilleri görülür.
Bunlar: 1. Jeolojik Zamanlarda Türkiye 2. Orojenez (DaÄŸ OluÅŸumu) 3. Epirojenez (Kıta OluÅŸumu) 4. Depremler (Seizma) 5. Volkanizma
1. Jeolojik Zamanlarda Türkiye
1. Zaman (Paleozoik): - Paleozoikte oluÅŸan kara kütlelerine masif adı verilir. - Biga, Menderes, UludaÄŸ, Yıldız, Daday – Devrekani, Bitlis ve KırÅŸehir masifleri örnek verilebilir. - Ülkemizdeki taÅŸ kömürü yatakları bu dönemde oluÅŸmuÅŸtur.
Kara ve denizlerdeki düÅŸey doÄŸrultulu alçalma ve yükselme hareketidir. BaÅŸka bir ifade ile yer kabuÄŸunun geniÅŸ alanlardaki yaylanma hareketleridir.
YoÄŸunluÄŸu az olan yerkabuÄŸu parçaları magmanın üzerinde yüzen birer tahta parçası gibidir. Ağırlıklarına göre daha derine batarlar. Bu duruma eÅŸ denge denir.
Bu hareketler sonucunda kubbeleÅŸen üst kısma jeoantiklinal, çukurda kalan kesimlere ise jeosenklinal denir.
Orojeneze göre daha uzun bir zamanda meydana gelen epirojenez günümüzde de devam etmektedir. ÖrneÄŸin Ä°skandinav Yarımadası ve Kanada, buzulların erimesi, Hawaii Adası volkanizma sebebiyle her yıl 0,5 cm yükselmektedir. Buna karşın Kuzey Denizi, Baltık Denizi, Almanya, Hollanda ise tortulların ağırlığı ile çökmekted... (Devam)
Boyuna Kıyı: DaÄŸların kıyı çizgisine paralel uzandığı kıyılardır.
Enine Kıyı: DaÄŸların kıyı çizgisine dik uzandığı kıyılardır.
Boyuna
Enine
Girinti Çıkıntı Az Derinlik Fazla Kıta Sahanlığı Dar
Girintili Çıkıntılı Derinlik Az Kıta Sahanlığı GeniÅŸ
B) Akarsuların Şekillendirdiği Kıyılar
Ria Tipi Kıyı: Eski akarsu vadilerinin deniz seviyesinin yükselmesi ya da vadinin tektonik olarak çökmesiyle sular altında kalmasıyla oluÅŸmuÅŸ kıyılardır.
Dalmaçya Tipi Kıyı: DaÄŸların kıyı çizgisine paralel uzandığı alanlarda, iç kesimlerdeki ovaların, deniz yükselmesine baÄŸlı olarak sular altında kalmasıyla oluÅŸmuÅŸtur. Kıyıda birbirine paralel ada dizileri görülür.
Kıtaların Kayması Teorisi daha sonradan geliÅŸtirilerek Levha TektoniÄŸi Teorisi ortaya çıkmıştır. Bu teoriye göre yer kabuÄŸu üzerinde karasal ve denizel bölümler bulunan levhalardan meydana gelmiÅŸtir. Levhaların yönleri ve hızları farklıdır, bu nedenle birbirinden uzaklaşır ya da yakınlaşırlar. Deprem, Volkanizma ve sıcak su kaynaklarının levha sınırlarında olması levhaların bu hareketinin eseridir.
Kıta – Kıta Çarpışması: Ä°ki kıta birbirine doÄŸru hareket ederse sonunda birbiriyle çarpışarak kenetlenirler. Bu olay sonucunda kıvrım daÄŸları oluÅŸur. Kuzey Anadolu DaÄŸları ve Toroslar bu ÅŸekilde oluÅŸmuÅŸtur.
Kıta – Okyanus Çarpışması: Okyanusal kabul ile kıtasal kabuk çarpışırsa daha ağır olan okyanusal kabuk mantonun içine doÄŸru dalar. Dalma batma alanlarında derin okyanus çukurlukları ile volkanik daÄŸlar görülü... (Devam)
- Tatsız, kokusuz ve renksiz bir maddedir. - Katı – sıvı – gaz olarak bulunabilir. - Su kaynakları, su döngüsünün (buharlaÅŸma – terleme à yağış (yer altına sızma, yüzeyde akış)) eseridir.
Yüzey Suları
Yer Altı Suları
Tatlı Su Kaynakları 3%
Tuzlu Su Kaynakları 97%
Okyanus, deniz, göl, akarsu.
Akarsular, buzullar, göller, yer altı suları.
Okyanuslar, denizler, göller, yer altı suları.
- Denizler, kenar deniz (okyanusla baÄŸlantılı, sınırı belirsiz) ve iç deniz (sınırları belirlenebilen) olarak ikiye ayrılır. - Belli baÅŸlı okyanuslar: Büyük (Pasifik) Okyanusu, Atlas Okyanusu, Hint Okyanusu. - Belli baÅŸlı denizler: Akdeniz, Baltık, Adriyatik, Ege, Karadeniz, Kızıldeniz, Karayip, Umman, Japon Denizi. - Deniz ve okyanusların tuzluluk oranı sıcaklık, yağış, rüzgar vb. baÄŸlıdır. - Den... (Devam)
Volkanların dağılışı levha sınırları ile paralellik gösterir. Levha sınırları, yerkabuğunun en zayıf olduğu yerler olup magma bu bölgelerde yeryüzüne daha yakındır.
Dünyada en çok volkan görülen yerler:
Büyük Okyanus çevresi (Ateş Çemberi)
Bu bölge, Pasifik Plakası'nın çevresindeki diğer tektonik plakalarla (Kuzey Amerika, Güney Amerika, Filipin, Avustralya, Nazca, vb.) etkileşimde olduğu bir alanı kapsar. Bu etkileşimler çoğunlukla dalma-batma (subdüksiyon) zonları oluşturur. Subdüksiyon, bir okyanus plakasının başka bir plakanın altına dalmasıdır ve bu süreçte plakalar arasında büyük basınç ve sıcaklık artışı oluşur. Bu basınç ve sıcaklık, magmanın yüzeye çıkmasına ve volkanik aktivitelerin artmasına neden olur.
Atlas Okyanusunun orta kesimleri
Bu bölge, Orta Atlantik Sırtı olarak bilinen bir okyanus ortası sırt sisteminin bir parçasıdır. Okyanus ortası sırtları, iki tektonik plakanÄ... (Devam)