DEMÄ°R YOLLARININ GEÇMİŞİ Demiryolunun kökeni çok eskilere dayanır. Arkeologlar Mısır'daki bir piramidin yakınında MÖ 2600 yıllarında yapıldığı sanılan bronz ray kalıntılarını gün ışığına çıkarmışlardır. Piramidin yapımında kullanılan taÅŸların ocaklardan taşınmasında bu raylardan yararlanıldığı sanılmaktadır. Mısır'da kullanılan ray örneÄŸinden, lokomotif yapımının gerçekleÅŸmesine kadar binlerce yılın geçmesi gerekmiÅŸtir. Bu süre içinde raylar, özellikle maden ocaklarında, hayvanların ya da insanların ağır maddelerle yüklü araçları daha kolay çekmelerini saÄŸlamak amacıyla kullanılmıştır. Bu raylar genellikle tahtadan kimi zaman da rayın dayanıklılığını arttırmak amacıyla metallerle kaplanarak yapılmıştır. Ray sistemi ilk olarak Cumberland'daki bir maden ocağında kullanılmıştır. Öbür makineli taşıt... (Devam)
- Deprem titreÅŸimlerini kaydeden cihazlara sismograf denir. - Depremin etkisi (kuvveti) iki ölçekle ölçülür. - Depremin BüyüklüÄŸü; ortaya çıkan enerji miktarı olup Richter ölçeÄŸi ile ölçülür, magnitüd ile ifade edilir. - Depremin Åžiddeti; Depremin yeryüzünde yarattığı etkiye bakılarak Mercalli ölçeÄŸine göre 1 – 12 arasında deÄŸer verilerek bulunur.
Bazı durumlarda magma yeryüzüne doÄŸru yükselir ancak yüzeye ulaÅŸamaz. Bu durumda yer altında soÄŸuyarak katılaşır. MaÄŸmanın yerkabuÄŸunun içine sokularak yavaÅŸ yavaÅŸ soÄŸumasına derinlik volkanizması denir. YerkabuÄŸunun tabakaları arasına kadar sokulan maÄŸma, yüzeye çıkmadan çeÅŸitli derinliklerde katılaÅŸarak batolit, dayk, lakolit, sill gibi ÅŸekiller oluÅŸturur.
- Batolit: Magmanın yeryüzüne doÄŸru sokulması ve yer altında soÄŸuması ile oluÅŸur. - Sill: Tabakalar arasına yatay olarak sokulup katılaÅŸmış püskürük kayaçlardır. Bu ÅŸekiller, dış kuvvetlerin üstteki tabakaları aşındırması sonucu ortaya çıkar. - Lakolit: Yeryüzüne yaklaÅŸan magmanın tortul tabakaları dışa doÄŸru bükmesiyle oluÅŸur. - Dayk (Duvar): Kayalarda bulunan çatlaklara dik bir ÅŸekilde sokulan, üzerindeki ör... (Devam)
Bir ülkeden baÅŸka ülkelere olan göçlerdir. Göç veren ülkenin nüfusu azalır. Dış göçler, oluÅŸum nedenlerine göre 5 gruba ayrılır: 1. Zorunlu Göçler (Sığınma Göçleri) SavaÅŸ, Baskı Zulümden kaçarak baÅŸka ülkelere yapılan sığınma göçleridir. ÖrneÄŸin 1991 yılındaki Körfez Savaşı sırasında Kuzey Irak halkının bir bölümünün ülkemize göçü bu türdendir.
- Deprem, volkanik patlamalar, kuraklık ve sel gibi doÄŸal afetlerden kaçış. - SavaÅŸ, baskı, ÅŸiddet, ırk ayrımcılığı gibi insan eliyle ortaya çıkan kaçış ya da bu nedenlerle göçe zorlama. - Aşırı nüfuslanma, kaynak ve gıda yetersizliÄŸi, açıklık tehlikesi gibi sosyal ve ekonomik sorunlar. - Baraj yapımı veya yeni yerleÅŸmeye baÄŸlı göçler.
Tarih boyunca insanlar, ihtiyaçlarını karşılamak için çeÅŸitli doÄŸal kaynakları kullanmışlardır. Bu doÄŸal kaynaklan kullanırken de yaÅŸadıkları mekânı ve çevreyi çeÅŸitli ÅŸekillerde deÄŸiÅŸtirmiÅŸlerdir. Tüm doÄŸal kaynakların kullanımı ile iliÅŸkili sorunlarda olduÄŸu gibi madencilikte de faaliyet türlerine baÄŸlı olarak farklı boyutlarda geliÅŸen çevre bozulmaları meydana gelmiÅŸ ve gelmeye devam etmektedir. Maden kömürü çıkarımının çevreye olan olumsuz etkileri nelerdir? Yüzey ÅŸekillerinin ve drenajın deÄŸiÅŸtirilmesiFlora ve faunanın zarar görmesiÇevre düzenlemesi yapılarak olumsuz etki aza indirilebilir. Ancak bu durum kömür çıkarma maliyetini arttırır
Maden kömürü yakılmasının çevreye olan olumsuz etkileri nelerdir? Hava kirliliÄŸine yol açar.Havadaki karbondioksit oranını a... (Devam)
Dünya'nın Ekseni Neden EÄŸiktir? Ekliptik eksen ile Dünya’nın ekseni birbiri ile çakışmaz, aralarında 23° 27’ lık bir eÄŸiklik vardır. Bu eÄŸikliÄŸe Dünya’nın Eksen EÄŸikliÄŸi adı verilir. Eksen eÄŸikliÄŸinin nedeni kesin olarak bilinmiyor. GüneÅŸ Sistemine baktığımızda bununla ilgili bir düzen yok. ÖrneÄŸin GüneÅŸ'in eksen eÄŸikliÄŸi 7 derece, Merkür'ün sıfır derece, Uranüs'ün 97 derecedir. Bilim adamları eksen eÄŸikliÄŸinin oluÅŸmasını gök cisimlerinin bu gezegenlere çarpmasıyla meydana gelmiÅŸ olabileceÄŸine inanıyorlar. Bazı bilim adamları ise gezegenlerin uydularının çekim gücüne göre bu deÄŸerin belirlenmiÅŸ olabileceÄŸini söylüyor.
Eksen EÄŸikliÄŸi DeÄŸiÅŸir Mi? Genel olarak sabit kabul edilir. Yapılan araÅŸtırmalar 5 milyon yıllık bir süreçte Dünya'nın eksen eÄŸikliÄŸinin 22 ile 24 derece arasında d... (Devam)
Dünyanın kendi çevresindeki dönüş hareketi bir gün yani 24 saat sürdüğü için günlük hareket olarak adlandırılmıştır.
Günlük Hareketin Sonuçları
1. Gece ve gündüz birbirini izler. 2. Meridyenler arasında yerel saat farklılıkları oluşur. 3. Güneş ışınlarının gün içindeki geliş açısı değişime uğrar. 4. Günlük sıcaklık farklılıkları oluşur. Bu durumun sonucunda;
a. Meltem rüzgarları oluşur. b. Fiziksel ayrışma meydana gelir. c. Günlük basınç farkları oluşur.
5. Dünyanın dönüşü nedeniyle sapma (coriolis) etkisi ortaya çıkar. Buna bağlı olarak okyanus akıntıları ve sürekli rüzgarlar sapmaya uğrar. 6. Cisimlerin gün içinde gölge boyu değişir (3. maddeye bağlı olarak) 7. 30° ve 60° enlemlerinde dinamik basınç kuşakları oluşur. (Devam)
e) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe deniz suyu tuzluluğu ve sıcaklığı azalır.
Ekvator ve çevresi sıcak olduğu için burada bulunan su yüzeylerinde (okyanus, deniz, göl) buharlaşma fazladır. Bunun bir sonucu olarak tuzluluk d... (Devam)
Bu yazımızda aralarındaki yükselti farkı ve yatay uzaklığı bilinen iki nokta arasındaki eğimin nasıl hesaplanacağı ile ilgili bilgi verdik. (Devam)
Fransa'nın coğrafi konumu, yeryüzü şekilleri, dağları, platoları, iklim ve bitki örtüsü, su kaynakları, beşeri ve ekonomik özellikleri, tarım, sanayi ve ticaret bilgileri ile ülke kimlik kartı... (Devam)
Ä°nsanoÄŸlu yer yüzünde ortaya çıktığı günden bugüne büyük bir deÄŸiÅŸim yaÅŸamıştır. Bu deÄŸiÅŸim; bedensel, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda çok büyük bir deÄŸiÅŸim özelliÄŸi gösterir. Ä°nsanoÄŸlunun yaÅŸadığı deÄŸiÅŸim bütün bu alanlarda birbirine paralel geliÅŸmiÅŸtir. GeliÅŸimin temel dinamiÄŸini ekonomik faaliyetler ve geçim tarzları belirlemiÅŸtir. Ä°nsanlık tarihi ekonomik anlamda incelendiÄŸinde bir takım özellikler dikkati çekmektedir.
1. Paleolitik Dönem (Kaba TaÅŸ Devri) - Temel ekonomik faaliyet avcılık ve toplayıcılıktır. - Ä°nsanların ortalama yaÅŸam süresi 20-25 yıl olup beyin hacmi küçük, boyları kısadır. - MaÄŸaralar barınma amaçlı kullanılmıştır. - Göçebe topluluklar halinde yaÅŸamaktadırlar. - Bu dönemde ilk basit araçları yapmayı baÅŸarmışlardır. &... (Devam)
SORU 1: 1/1200000 ölçekli bir haritada iki ÅŸehir arası 8 cm olarak ölçülmüÅŸtür. Ä°ki kent arası gerçekte kaç km dir? Çözüm Harita uzunluÄŸu ve ölçek biliniyor. Bizden gerçek uzunluÄŸun kaç km olduÄŸu isteniyor. Kullanacağımız formül:
Soruda verilenleri formülde yerlerine yazıyoruz. Gerçek Uzunluk = 8 * 1200000 = 9600000 Elde ettiÄŸimiz sonuç santimetredir. Bunu kilometreye çevirerek soruda istendiÄŸi gibi cevabı buluruz. Bunun için beÅŸ sıfır sileriz. 9600000 cm = 96 km SORU 2: 1/1000000 ölçekli bir haritada iki ÅŸehir arası 15 cm olarak ölçülmüÅŸtür. Ä°ki kent arası gerçekte kaç km dir? Çözüm Harita uzunluÄŸu ve ölçek biliniyor. Bizden gerçek uzunluÄŸun kaç km olduÄŸu isteniyor. Kullanacağımız formül:
Yeryüzünün tamamının veya bir kısmının kuş bakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek düzlem üzerine aktarılmasıyla oluşan çizimlere harita denir. Haritacılık bilimine ise kartoğrafya denir.
Haritalar, coğrafyada en çok kullanılan araçlardan biridir. Haritalardan başka küreler, krokiler, grafik ve şekiller, fotoğraflar coğrafyada kullanılan araçlardır.
Yeryüzünün bütününe ya da bir kısmına, yandan belli bir açı ile bakılırsa, öndeki yükseltiler arkadaki özelliklerin görülmesini engeller. Bu nedenle haritalar çizilirken yeryüzüne tam tepeden bakılmalıdır.
Önceden yerden yapılan ölçümler sonucu elde edilen verilerle yeryüzünün tepeden görünümleri sağlanıyordu. Günümüzde haritalar çizilirken uçaktan ya da uydulardan çekilmiş fotoğraflardan yararlanılmaktadır. Bu yeni harita yöntemine fotogrametri denir.
Bir çizimin harita olabilmesi için bazı şartlar vardır:
Eğer haritanın ölçeği ve gerçekte kaç km olduğu biliniyorsa aşağıdaki formülle harita uzunluğu bulunabilir.
Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçeğin Paydası
Harita uzunluÄŸu genellikle santimetre (cm) olarak ifade edilir.
Soru 1: Gerçekte 6 km mesafe bulunan iki kasaba arasındaki uzaklık 1/300000 ölçekli haritada kaç cm olarak gösterilir
Gerçek Uzunluk = 6 km = 600000 cm (5 sıfır ekleyerek santimetreye çevirdik)
Ölçek Paydası: 300000
Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçeğin Paydası Harita Uzunluğu = 600000 / 300000 Harita Uzunluğu = 2 cm
Soru 2: 1/400000 ölçekli bir haritada 20 cm olarak gösterilen uzaklık, 1/200000 ölçekli bir haritada kaç cm gösterilir?
Soruda iki tane harita bulunmaktadır. Birinin ölçeği ve harita uzunluğu bilinirken diğerinin sadece ölçeği biliniyor. Öncelikle birinci haritadan gerçek uzunluğu bulmalıyız.
SORU 1: Gerçekte 30 km mesafe bulunan iki kasaba arasındaki uzaklık 1/500000 ölçekli haritada kaç cm olarak gösterilir? Çözüm Soruda ölçek ve gerçek uzunluk verilmiÅŸ, harita uzunluÄŸu isteniyor. Bu durumda aÅŸağıdaki formülü kullanırız:
ÖlçeÄŸin paydası santimetredir. Bölme iÅŸlemini yaparken birimler eÅŸit olmalı. Bu nedenle gerçek uzunluÄŸu cm'ye çeviririz. Bunun için de 5 sıfır ekleriz. 30 km = 3000000 cm Soruda verilenleri formülde yerlerine yazıyoruz. Harita UzunluÄŸu = 3000000 / 500000 = 6 cm SORU 2: Gerçekte 40 km mesafe bulunan iki kasaba arasındaki uzaklık 1/200000 ölçekli haritada kaç cm olarak gösterilir? Çözüm Soruda ölçek ve gerçek uzunluk verilmiÅŸ, harita uzunluÄŸu isteniyor. Bu durumda aÅŸağıdaki formülü kullanırız:
DiÄŸer ulaşım sektörlerine göre geç baÅŸlayan ve hızla geliÅŸen bir sektördür. Hava yolu ulaşımı dünyada belli hatlarda yoÄŸunlaÅŸmıştır. DiÄŸer ulaşım araçlarına göre yük ve yolcu taşımacılığında en pahalı ulaşım aracıdır. Uçakları diÄŸer uçucu araçlardan olan helikopter, balon, ve zeplinlerden ayrılan en önemli özelliÄŸi kaldırma kuvvetinin kanatları aracılığıyla saÄŸlanmasıdır. Dünya yolcu trafiÄŸinin 1/4 'ü, yük trafiÄŸinin 1/3'ü Avrupa kıtasından yapılmaktadır. ABD dünya havayolu ulaşımının en yaygın ve geliÅŸmiÅŸ olduÄŸu ülkedir. Kuzey Amerika'da 11000'den fazla hava alanı bulunmaktadır. Dünya hava trafiÄŸinin 1/3'ü ABD sınırları içerisinde gerçekleÅŸmektedir. Bu da hava ulaşımının ne kadar geliÅŸtiÄŸinin göstergesidir. Ülkelerin alanının büyük olması zaman tasarrufu saÄŸl... (Devam)
Isınan havanın yükselmesiyle oluşan yağış tipi yükselim (konveksiyonel) yağışlardır.
Bu yağış tipinde aşırı ısınmaya bağlı olarak havanın yoğunluğu azalır. Buna bağlı olarak hafifleyen hava yükselişe geçer. Yükseldikçe her 100 metrede 0.5 derece sıcaklık kaybeder. Sıcaklık kaybına bağlı olarak soğumaya başlar. Sahip olduğu nemi taşıyamaz duruma gelir. Bunun sonucunda da yükselim yağışları oluşur.
Ülkemizde en fazla İç Anadolu Bölgesinde görülür (Halk arasında Memur ıslatan, Ahmak ıslatan, Kırk ikindi yağışları olarak da bilinir). (Devam)