(04.09.2014 tarihli değişikliğe göre düzenlenmiştir.)
Doğal SistemlerA.10.1 KayaçlarKazanım: Kayaçların özellikleri ile yeryüzü şekillerinin oluşum süreçlerini ilişkilendirir.A.10.2 Su KaynaklarıKazanım: Su kaynaklarını farklı özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.3 Toprak Oluşumu ve SınıflandırılmasıKazanım: Toprak çeşitliliğini oluşum süreçlerine göre açıklar.A.10.4 Bitki Tür ve Topluluklarının SınıflandırılmasKazanım: Bitki tür ve topluluklarını genel özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.5 Yeryüzünde Bitki Topluluklarının DağılışıKazanım: Farklı bitki topluluklarının dağılışı ile iklim ve yer şekillerini ilişkilendirir.Beşeri SistemlerB.10.1 Nüfus ve ÖzellikleriKazanım: Nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.B.10.2 Dünya ... (Devam)
(Kaynak 1) Aşağıdaki kavram ağı haritasında küresel ısınmadan etkilenen bazı unsurlar verilmiştir. Ön bilgilerinizden yararlanarak kutucuklarda belirtilen başlıklar ile ilgili küresel ısınmanın meydana getirdiği değişimleri boş bırakılan yerlere yazınız. TARIM: Yükselen sıcaklıklar tropik bölgelerde ürün kaybına neden olurken tahıl üretimi için çok soğuk olan kuzey bölgeleri de tarım için elverişli hâle gelecektir. Örneğin, Sibirya, Kanada hatta Alaska'da artık orta kuşak bitkileri yetişebilecek. Ancak bu bölgelerdeki tahıl üretimi tropik bölgelerdeki ürün kaybının yerini doldurmaya yetmeyecektir. SAĞLIK: Sıcaklık artışına bağlı stres ve psikolojik sorunlar ortaya çıkacak, Sıcaklığın artışı ile hava kirliliği de artmaktadır.Bu da özellikle solunum yolu hastalıkları sonucu ölümlerde artışa yol a&... (Devam)
1.Sera etkisi nedir ? Açıklayınız. Güneş ışınlarının yeryüzüne çarpıp ısı enerjisi haline dönüşmesi sırasında, bu enerjinin uzaya yayılmasını önleyen ve bir manto gibi görev yapan, karbon dioksit, tozlar, su buharı, partiküller v.s. maddelerin ısıyı abzorbe ederek, dünyanın giderek ısınmasına sebep olduğu olaydır. sera gazları: H2O, CH4, NO2, CFC gibi sera etkisini oluşturan gazlardır. 2.Sumatra'nın Toba Dağı'nda 73 bin yıl önce meydana gelen volkanizmanın sonuçları nelerdir? Sumatra'daki Toba Dağı yaklaşık 73.000 yıl önce patlamış ve atmosfere yoğun bir şekilde kül ve gaz yayılmıştır. Patlamanın şiddetiyle gökyüzünün karardığı ve bölgede sıcaklık değerlerinin önemli ölçüde azaldığı görülmüştür. Bu nedenle iklimin Buzul Çağı'ndaki duruma dönd&uu... (Devam)
Azot atmosferde (78%) bulunur ve bazı canlılar hariç direkt kullanılamaz. Yararları: Protein ve DNA nın bileşenlerindendir, topraktaki verimi etkiler. Azot; yıldırım, şimşek, volkanik patlamalar gibi açığa çıkan yüksek enerjilerle nitrat tuzuna dönüşünce bitki tarafından kullanılabilir ve üretilen besin onu yiyen canlılara geçer.Ayrıca bazı toprakta bazı bakteriler azotu nitrata dönüştürerek bitkinin kullanabilmesini sağlar. Canlılar öldükten sonra saprofit adı verilen ayrıştırıcılar tarafından amonyak a dönüştürülür. Amonyak da nitrit bakterileri tarafından nitrite, nitrit ise nitrat bakterileri tarafından nitrata dönüştürülür.Nitrata dönüşen azotun bir kısmı bitkiler tarafından kullanılır, bir kısmı ise azot parçalayan bakterilerce atmosfere kazandırılır. (Devam)
1. Besin Zinciri - Bitkiler; hava (karbon ve azot), su ve topraktaki (kayaçların ufalanmasıyla oluşan mineraller) gerekli maddeleri birleştirerek besin maddesine dönüştürürler.- Besin maddeleri bitkilerden otçullara, otçullardan etçillere geçer.- Tüm canlılar öldükten sonra toprağa karışır. Buradaki ayrıştırıcılar canlı kalıntılarını ayrıştırarak tekrar doğaya katarlar.- Besin maddelerinin üreticiden tüketiciye doğru aktarılmasını sağlayan canlılar sırasına besin zinciri denir.
NOT: Her canlı, kendisini yiyen diğer canlıya enerjisinin 10% unu aktarır. (Devam)
1. İklim: İklim koşulları bitkilerin oluşum, gelişim ve yayılım özelliklerini doğrudan etkileyen en önemli faktördür.
- Sıcaklık: Sıcaklık değerlerinin düşük olduğu yerlerde bitki gelişimi zordur. Toprağın donmuş halde olması bitkinin beslenmesini engellediği gibi soğuk koşullar besin dolaşımını da olumsuz yönde etkiler. Yüksek sıcaklık değerleri ise buharlaşmayı şiddetlendirerek hem bitkilerin topraktan su yoluyla beslenmesini engeller hem de bitkinin sürekli su kaybetmesine yol açar. - Yağış: Bitkilerin oluşabilmesi, beslenebilmesi ve varlığını sürdürebilmesi için yağış olmazsa olmaz bir faktördür. Yağışlı alanlarda bitki örtüsü daha sık ve yoğun, kurak alanlarda ise seyrek ve cılızdır. - Rüzgar: Bitkilerin besin çevrimini sürdürebilmesi için havadaki karbondioksit ve oksijene ihtiyaçları... (Devam)
KITA VE OKYANUSLARIN KONUMU VETİCARET YOLLARININ DEĞİŞİMİ İlk çağda insanoğlunun bildiği Dünya’nın sınırları oldukça dardı. Mısır, Roma, Yunan, Anadolu uygarlıkları arasında kalan Akdeniz Havzası ve Doğu’da yer alan İran, Orta Asya, Hint, Çin uygarlıklarının bulunduğu bölgeler kabaca o dönemin insanlarının bildiği Dünyanın sınırlarını oluşturmaktaydı. Günümüzde de Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının oluşturduğu doğu yarımküre topraklarına “Eski Dünya” adı verilmektedir. - Eski Dünya’da ticari faaliyetler oldukça eski dönemlerde başlamıştır. Bunlardan en eski olanları kervanlar aracılığı ile yapılan kara ticaretidir. Diğeri ise özellikle Doğu Akdeniz ve Ege yöresinde büyük gelişme kaydetmiş olan deniz ticaretidir. - İlk Çağ’da Asya’daki üretim merkezlerinden kara yolu... (Devam)
- Atmosferde meydana gelen hava olayları (yağış, rüzgar, sıcaklık değişmeleri, nemlilik). - Akarsular, göller ve denizlerin özellikleri, - Ağaç, çalı ve ot topluluklarının özellikleri, - Çeşitli yeryüzü şekillerinin özellikleri, - Toprakların özellikleri, - Deprem, sel, çığ, heyelan, don, dolu, fırtına gibi doğal afetler. - İnsanların topluluk olarak sahip oldukları ve yaşayabilmek için yaptıkları ekonomik etkinlikler. - Nüfusun çeşitli özellikleri (artışı, eksilmesi, göçler ile nüfusun ekonomik ve sosyal özellikleri). - İnsanların yaşadığı yerleşim birimleri ve bunların özellikleri. - Madenler ve enerji kaynakları. - Tarım, ticaret, sanayi, turizm faaliyetleri. - Çevre sorunları ve bunlara çözüm yolları.
İnsan, Coğrafyasız Olmaz
Coğrafya, insanı birey olarak ele almaz. Çünkü bu başka bilimlerin konusudur. Coğrafi araştırmaların odak noktasında her ... (Devam)
DEMİR YOLLARININ GEÇMİŞİ Demiryolunun kökeni çok eskilere dayanır. Arkeologlar Mısır'daki bir piramidin yakınında MÖ 2600 yıllarında yapıldığı sanılan bronz ray kalıntılarını gün ışığına çıkarmışlardır. Piramidin yapımında kullanılan taşların ocaklardan taşınmasında bu raylardan yararlanıldığı sanılmaktadır. Mısır'da kullanılan ray örneğinden, lokomotif yapımının gerçekleşmesine kadar binlerce yılın geçmesi gerekmiştir. Bu süre içinde raylar, özellikle maden ocaklarında, hayvanların ya da insanların ağır maddelerle yüklü araçları daha kolay çekmelerini sağlamak amacıyla kullanılmıştır. Bu raylar genellikle tahtadan kimi zaman da rayın dayanıklılığını arttırmak amacıyla metallerle kaplanarak yapılmıştır. Ray sistemi ilk olarak Cumberland'daki bir maden ocağında kullanılmıştır. Öbür makineli taşıt... (Devam)
Yer şekillerinde aşınma, taşıma ve biriktirme yapan kuvvetlerdir. Atmosfer kökenlidir. Atmosferdeki bütün olaylar ise kaynağını güneş enerjisinden alır. İç kuvvetlerle yeryüzünde oluşan ana yapılar (Kıtalar, dağlar, düzlükler) dış güçlerin etkisiyle aşınırlar. - Akarsu aşındırması nemli ve yağışlı bölgelerde, - Rüzgar aşındırması çöllerde, - Buzul aşındırması kutup çevresinde, - Dalga aşındırması ise kıyılarda etkilidir. Dış kuvvetlerin etkisiyle yüksek yerler aşınmakta ve çukurluklara dolmaktadır. Yani dış kuvvetlerin amacı yeryüzünü düzleştirmektir. Ancak İç Kuvvetlerle oluşan yapıcı şekiller sürekli olduğundan yeryüzünün tamamen düzleşmesi mümkün değildir. Dış kuvvetlerin yeryüzünü şekillendirme aşamaları: 1. T... (Devam)
Tarih boyunca insanlar, ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli doğal kaynakları kullanmışlardır. Bu doğal kaynaklan kullanırken de yaşadıkları mekânı ve çevreyi çeşitli şekillerde değiştirmişlerdir. Tüm doğal kaynakların kullanımı ile ilişkili sorunlarda olduğu gibi madencilikte de faaliyet türlerine bağlı olarak farklı boyutlarda gelişen çevre bozulmaları meydana gelmiş ve gelmeye devam etmektedir. Maden kömürü çıkarımının çevreye olan olumsuz etkileri nelerdir? Yüzey şekillerinin ve drenajın değiştirilmesiFlora ve faunanın zarar görmesiÇevre düzenlemesi yapılarak olumsuz etki aza indirilebilir. Ancak bu durum kömür çıkarma maliyetini arttırır
Maden kömürü yakılmasının çevreye olan olumsuz etkileri nelerdir? Hava kirliliğine yol açar.Havadaki karbondioksit oranını a... (Devam)
Canlı yaşamının vazgeçilmez bir parçası olan bitkiler, besin üretimi yapan canlıların ortak adıdır. Bitkiler Dünya üzerinde en kalabalık ve çeşitlilik gösteren canlı grubudur. Bu nedenle bitkileri farklı şekillerde sınıflandırmak mümkündür. Ancak coğrafi açıdan bitkiler üç temel gruba ayrılmaktadır. Bunlar ot, çalı ve orman formasyonlarıdır.
Bitkilerin gelişimine damgasını vuran faktörler her bitki üzerinde farklı etkilerde bulunmaktadırlar. Her bitki grubunun bir araya gelmesini sağlayan bu faktörler bitki formasyonlarının yetime ortamının koşullarını belirler. Bu faktörler: İklim, yer şekilleri, yükselti, toprak yapısı, biyolojik faktörlerdir. (Devam)
- İklim ve bitki örtüsü, aşırı sıcak ve soğuk bölgeler seyrek nüfuslu, ılıman bölgeler ise yoğun nüfusludur. - Yer şekilleri, engebeli ve dağlık alanlarda nüfus seyrektir. - Enlem ve bakı, orta enlemler ile dağların güneşe bakan yamaçları daha nüfusludur. - Su kaynakları, su hayattır. Bu nedenle kurak alanlar seyrek nüfuslanmıştır. Çöller örnek verilebilir. - Toprak koşulları, verimli tarım alanlarının bulunduğu topraklar tarih boyunca yoğun nüfuslanmıştır. Mezopotamya, Nil vadisi, Indus ve Ganj gibi.
B) Beşeri Etmenler - Ulaşım koşulları, ulaşımın kolay olduğu, her türlü mal ve hizmetin alınabildiği yerler yoğun nüfusludur. - Tarihi etmenler, savaşlar, istilalar ve nüfus değişimleri nüfusun dağılışını etkiler. - Ekonomik faktörler, ekonomik gelir seviyesi... (Devam)
Özellikle çöl, kurak ve yarı kurak iklim alanlarında etkilidir.
Rüzgar küçük toprak parçalarını havalandırır, bunları parçalayarak ya da diğer kayalara çarparak aşındırma, farklı bölgelere taşıyarak ise biriktirme yapar.
Genel olarak rüzgar aşındırmasının fazla olduğu yerlerde: Bitki örtüsü zayıf, yağış miktarı az, fiziksel aşındırma fazladır.
Rüzgar Aşındırma Şekilleri
1. Mantar Kaya
Rüzgar aşındırması daha çok yüzeyde etkilidir. Sert bir kayayı sürekli alttan aşındıran rüzgar üzeri geniş altı dar bir kaya oluşturur. Buna mantar kaya denir.
2. Şahit Kaya
Mantar kaya ile aynı şekilde oluşmuştur. Ancak burada rüzgar zemini fazla aşındıramamıştır.
3. Tafoni
Kayaların içindeki yumuşak bölümlerin aşınmasıyla o... (Devam)
Bulunduğu Yerler: Kükürtdioksit olarak atmosferde,Aminoasit, sülfür, sülfat olarak topraklarda,Eriyik halde okyanus ve denizlerde bulunur.Canlıların protein yapılarında bulunur. Yararları: Canlıların yaşamı için gereklidir.İlaç yapımında kullanılır.Barut, fişek, kibrit yapımında kullanılır. Nasıl Yenilenir? Volkanik patlamalar sonucu kükürtdioksit atmosfere salınır.Atmosferde sülfürik asit formunda yağış olarak toprağa karışır.Toprakta Aminoasit’e, Sülfüre ve bitkilerin kullanabileceği form olan sülfata dönüşür.Bitkiler sülfatı kullanarak besin üretir.Onu yiyen canlılara geçer.Canlılar öldükten sonra toprağa karışır.Ayrıştırıcılar tarafından tekrar doğaya kazandırılır.AYRICA kükürt mineral olarak da yer kabuğunda bulunur. (Devam)
1. Türklerin Orta Asya’dan Göçünden Kavimler Göçüne Türklerin Orta Asya'dan Göçü Türk göçlerinin en önemli sebebi, Ana yurt topraklarının verimsizleşmesidir. Büyük ölçüde kuraklık, nüfus yoğunluğu ve otlak darlığı, ekonomik sıkıntılara neden olmuştu. Hayvanların beslenmesi, çeşitli gıda maddeleri, giyim eşyası gibi ihtiyaçların karşılanması için iklimi elverişli zengin topraklar gerekiyordu. Bu nedenle önceleri verimli topraklara sahip ve nüfusu az olan komşu ülkelere göçler yapıldı. Zamanla buraların da yeterli olmadığı görüldü ve yeni yerler aranmaya başlandı. Böylece ekonomik ve ticari yönden daha iyi imkanlara sahip diğer topraklara göçler başladı. Kavimler Göçü 4. yüzyılın sonlarına doğru gerçekleşen Kavim... (Devam)
1. Türklerin Orta Asya’dan Göçünden Kavimler Göçüne
Türklerin Orta Asya'dan Göçü Türk göçlerinin en önemli sebebi, Ana yurt topraklarının verimsizleşmesidir. Büyük ölçüde kuraklık, nüfus yoğunluğu ve otlak darlığı, ekonomik sıkıntılara neden olmuştu. Hayvanların beslenmesi, çeşitli gıda maddeleri, giyim eşyası gibi ihtiyaçların karşılanması için iklimi elverişli zengin topraklar gerekiyordu. Bu nedenle önceleri verimli topraklara sahip ve nüfusu az olan komşu ülkelere göçler yapıldı. Zamanla buraların da yeterli olmadığı görüldü ve yeni yerler aranmaya başlandı. Böylece ekonomik ve ticari yönden daha iyi imkanlara sahip diğer topraklara göçler başladı.
Kavimler Göçü 4. yüzyılın sonlarına doğru g... (Devam)