(04.09.2014 tarihli değişikliğe göre düzenlenmiştir.)
Doğal SistemlerA.10.1 KayaçlarKazanım: Kayaçların özellikleri ile yeryüzü şekillerinin oluşum süreçlerini ilişkilendirir.A.10.2 Su KaynaklarıKazanım: Su kaynaklarını farklı özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.3 Toprak Oluşumu ve SınıflandırılmasıKazanım: Toprak çeşitliliğini oluşum süreçlerine göre açıklar.A.10.4 Bitki Tür ve Topluluklarının SınıflandırılmasKazanım: Bitki tür ve topluluklarını genel özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.5 Yeryüzünde Bitki Topluluklarının DağılışıKazanım: Farklı bitki topluluklarının dağılışı ile iklim ve yer şekillerini ilişkilendirir.Beşeri SistemlerB.10.1 Nüfus ve ÖzellikleriKazanım: Nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.B.10.2 Dünya ... (Devam)
Doğal SistemlerA.11.1 BiyoçeşitlilikKazanım: Biyoçeşitliliğin oluşumunda ve azalmasında etkili faktörleri sorgular.A.11.2 Ekosistemlerdeki İşleyişKazanım: Ekosistemi oluşturan unsurları, madde döngüsünü ve enerji akışını ekosistemin devamlılığı açısından analiz eder.A.11.3 Su EkosistemleriKazanım: Su ekosisteminin unsurlarını ve işleyişini analiz eder.Beşeri SistemlerB.11.1 Nüfus ve Nüfus PolitikalarıKazanım: Ülkelerin farklı dönemlerine ait nüfus politikalarını ve bunların sonuçlarını karşılaştırır.B.11.2 Şehirlerin FonksiyonlarıKazanım: Şehirleri fonksiyonel özellikleri açısından örneklendirerek bunların küresel ve bölgesel etkilerini yorumlar.B.11.3 Şehirlerin Tarihsel Süreçte GelişimiKazanım: Tarihsel süreçte şehirlerin nüfus ve fonksiyonel özelliklerindeki değişimleri küresel etkileri ... (Devam)
Doğal SistemlerA.12.1 Sıradışı Doğa OlaylarıKazanım: Doğa olaylarının ekstrem durumlarını ve etkilerini değerlendirir.A.12.2 İnsan ve Doğa EtkileşimiKazanım: Coğrafi bir bakış açısıyla doğal ve beşerî süreçler arasındaki etkileşime kanıtlar gösterir.A.12.3 Yarından SonraKazanım: Doğal sistemlerdeki değişimlerle ilgili geleceğe yönelik çıkarımlarda bulunur.Beşeri SistemlerB.12.1 İlk Kültür MerkezleriKazanım: Dünya üzerinde ilk kültür merkezlerinin ortaya çıkışını ve yayılışını belirleyen faktörleri zaman, süreklilik ve değişim açısından değerlendirir.B.12.2 Ekonomik Faaliyetlerin Sosyal ve Kültürel EtkileriKazanım: Örnek incelemeler yoluyla bir bölgedeki baskın ekonomik faaliyet türünün sosyal ve kültürel yaşama olan etkilerini tartışır.B.12.3 Şehirleşme, Sanayi, Göç İlişki... (Devam)
SAĞLIK Kuraklığın artması ve su kıtlığına bağlı salgın hastalıklarda artış olacaktır. Yaz mevsimi daha sıcak geçecek, sıcak çarpmaları artacaktır. Yeterli temiz içme suyuna sahip olamayan Afrika kıtası günümüzde sıklıkla ölüme götüren salgın hastalıklarla uğraşmaktadır. TARIM Yükselen sıcaklıklar tropik bölgelerde ürün kaybına neden olurken tahıl üretimi için çok soğuk olan kuzey bölgeler tarım için elverişli hâle gelecektir. Örneğin, Sibirya, Kanada hatta Alaska’da artık orta kuşak bitkileri yetişebilecek. Ancak bu bölgelerdeki tahıl üretimi tropik bölgelerdeki ürün kaybının yerini doldurmaya yetmeyecektır. SU KAYNAKLARI Buharlaşma artacak, buna bağlı kuraklık artacaktır. Hava sıcaklığındaki artışa bağlı olarak havanın nem tutma kapasitesi artacak, yağış azalacak. Yer altı... (Devam)
(Kaynak 1) Aşağıdaki kavram ağı haritasında küresel ısınmadan etkilenen bazı unsurlar verilmiştir. Ön bilgilerinizden yararlanarak kutucuklarda belirtilen başlıklar ile ilgili küresel ısınmanın meydana getirdiği değişimleri boş bırakılan yerlere yazınız. TARIM: Yükselen sıcaklıklar tropik bölgelerde ürün kaybına neden olurken tahıl üretimi için çok soğuk olan kuzey bölgeleri de tarım için elverişli hâle gelecektir. Örneğin, Sibirya, Kanada hatta Alaska'da artık orta kuşak bitkileri yetişebilecek. Ancak bu bölgelerdeki tahıl üretimi tropik bölgelerdeki ürün kaybının yerini doldurmaya yetmeyecektir. SAĞLIK: Sıcaklık artışına bağlı stres ve psikolojik sorunlar ortaya çıkacak, Sıcaklığın artışı ile hava kirliliği de artmaktadır.Bu da özellikle solunum yolu hastalıkları sonucu ölümlerde artışa yol a&... (Devam)
1.Sera etkisi nedir ? Açıklayınız. Güneş ışınlarının yeryüzüne çarpıp ısı enerjisi haline dönüşmesi sırasında, bu enerjinin uzaya yayılmasını önleyen ve bir manto gibi görev yapan, karbon dioksit, tozlar, su buharı, partiküller v.s. maddelerin ısıyı abzorbe ederek, dünyanın giderek ısınmasına sebep olduğu olaydır. sera gazları: H2O, CH4, NO2, CFC gibi sera etkisini oluşturan gazlardır. 2.Sumatra'nın Toba Dağı'nda 73 bin yıl önce meydana gelen volkanizmanın sonuçları nelerdir? Sumatra'daki Toba Dağı yaklaşık 73.000 yıl önce patlamış ve atmosfere yoğun bir şekilde kül ve gaz yayılmıştır. Patlamanın şiddetiyle gökyüzünün karardığı ve bölgede sıcaklık değerlerinin önemli ölçüde azaldığı görülmüştür. Bu nedenle iklimin Buzul Çağı'ndaki duruma dönd&uu... (Devam)
Aşağıdaki soruları cevaplandırınız. 1. Çevrenin bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması nasıl başlamıştır?CEVAP: Sanayi Devrimi ile çevre sorunları büyük oranda artmıştır. Bunun sebebi fosil yakıtların fazla kullanılması, bunların çevreye verdiği kirliliktir. Ayrıca hızlı nüfus artışı doğal kaynaklara olan talebi arttırmıştır. 2. Gelecekte yaşanacak çevre sorunlarını azaltmak ve ortadan kaldırmak için neler yapılmalıdır?CEVAP: Çevre sorunlarını önlemek için insanlar bilinçlendirilmeli, yenilenebilir kaynaklar tercih edilmeli, doğal kaynakların sürdürülebilir ve planlı kullanılması sağlanmalıdır. 3. Günümüzdeki çevre sorunlarının ortaya çıkmasında hangi faktörlerin etkileri vardır?CEVAP: Hızlı nüfus artışı, sanayileşme, şehirleşme, çarpık kentleşme, doğal kay... (Devam)
Doğal SistemlerA.9.1 Doğal UnsurlarKazanım: Doğa ve insan etkileşimini anlamlandırır.A.9.2 Doğa, İnsan ve CoğrafyaKazanım: Doğa ve insan etkileşimini ortaya koymada coğrafyanın rolünü algılar.A.9.3 Doğal SistemlerKazanım: Doğal sistemlerin coğrafyanın konuları içerisindeki yerini belirler.A.9.4 Harita BilgisiKazanım: Bilgileri haritalara aktarmada kullanılan yöntem ve teknikleri kullanım amaçları açısından karşılaştırır.A.9.5 Coğrafi Koordinat SistemiKazanım: Koordinat sistemi ve haritayı oluşturan unsurlardan yola çıkarak zaman ve yere ait özellikler hakkında çıkarımlarda bulunur.A.9.6 İzohipslerKazanım: Eş yükselti eğrileriyle çizilmiş bir harita üzerinde ana yer şekillerini ayırt eder.A.9.7 Dünya'nın Şekli ve HareketleriKazanım: Dünyanın şekli ve hareketlerinin etkilerini yorumlar.A.9.8 Atmosfer ve ÖzellikleriKazanım: Atmosferin özellikler... (Devam)
Yeryüzünde hareket eden su kütlelerine akarsu denir. Akarsular boyutlarına göre büyükten küçüğe doğru dere, çay ve ırmak adlarını alırlar.
Akarsuların sularını topladığı alana havza, havza sınırına ise su bölümü çizgisi denilmektedir. Eğer bir akarsu sularını denize ulaştırıyorsa açık havza, ulaştıramıyorsa kapalı havza olarak nitelendirilir. Kapalı havzalarda sular genellikle bir gölde son bulurlar. Bazı kapalı havza akarsuları çölde buharlaşarak ya da karstik bir arazide yer altına sızarak da son bulabilir.
Bir akarsuyun ortaya çıktığı, beslendiği bölümüne kaynak; denize, göle veya başka bir a... (Devam)
Atmosfer basıncı, atmosferdeki gazların yeryüzüne uyguladığı kuvvettir. 45° enleminde 15°C sıcaklıkta deniz seviyesinde ölçülen atmosfer basıncı 1013 mbar ya da 760 mm ile ifade edilir. Bu değere normal atmosfer basıncı denir. 1013 mbar'dan daha düşük basınç değerlerine alçak basınç, 1013 mbar'dan daha fazla basınç değerlerine yüksek basınç denir. Basıncın yeryüzündeki dağılışı aynı değildir. Yerçekimi, sıcaklık, yükselti ve Dünya'nın günlük hareketi;, basınç türlerinin oluşumunda etkilidir.
Alçak Basınçlar Çevresine göre basınç değerlerinin düşük olduğu merkezlerdir. Havanın hareketi çevreden merkeze doğrudur. Kuzey yarım kürede saatin ters yönünde iken güney yarım kürede saat yönündedir. Alçak basınç... (Devam)
Bir basınç merkezi termik ya da dinamik olabilir. Bunu belirleyen temel fark oluşum şeklidir. Eğer bir basınç merkezi sıcaklığın etkisi ile oluştuysa termik, sıcaklığın etkisinden çok hareket ya da çevresine göre durum söz konusu ise dinamik kökenli bir basınçtır.
Isınan hava hafifler ve burada termik alçak basınçları oluşturur. Hafifleyen havanın yükselmesi ve yükseldikçe sıcaklık kaybetmesi sonucu yükselim yağışları meydana gelir. Hava kararsızdır ve çoğunlukla bulutludur.
Ekvator'a güneş ışınları çoğunlukla dik ve dike yakın açılarla gelir. Aşırı ısınma burada sürekli bir termik alçak basınç oluşmasını sağlamıştır.
Aşırı soğuk bir hava ise ağırlaşır. Ağırlaşan hava çöker. Bu alçalıcı hava hareketi gökyüzünün çoğunlukla bulutsuz, ayaz ve yağışsız olmasını sağlar. Örneğin kış mevsiminde geniş bir kara kütlesi olan Sibirya üzerinde aşırı soğumaya bağlı olarak termi... (Devam)
Kutuplar, ekvatora göre yerin merkezine daha yakındır. Buna bağlı olarak kutuplarda yerçekimi fazla, ekvatorda azdır. Ekvatordan kutuplara doğru yerçekimi artar. Bu artış basınç üzerinde de etkilidir.
2. Sıcaklık
Termik basınçlar ısınma ve soğumaya bağlı olarak oluşurlar.
Isınan havanın hacmi artar, yoğunluğu azalır. Buna bağlı yer üzerine uygulayacağı kuvvet de azalacak ve burada Termik Alçak Basınç oluşacaktır.
Soğuyan havanın hacmi küçülür, yoğunluğu artar. Buna bağlı olarak ağırlığı artacak ve burada Termik Yüksek Basınç oluşacaktır.
3. Yükselti
Yerçekimine bağlı olarak atmosferdeki gazların %75'i Troposfer'de bulunur ve yükselti arttıkça yoğunluk azalır. Ayrıca oksijen ve su buharı gibi ağır gazlar da yeryüzüne yakın yerlerdedir.
Tüm bunlara bağlı olarak yükselti arttıkça basınç azalır.
1. İklim: İklim koşulları bitkilerin oluşum, gelişim ve yayılım özelliklerini doğrudan etkileyen en önemli faktördür.
- Sıcaklık: Sıcaklık değerlerinin düşük olduğu yerlerde bitki gelişimi zordur. Toprağın donmuş halde olması bitkinin beslenmesini engellediği gibi soğuk koşullar besin dolaşımını da olumsuz yönde etkiler. Yüksek sıcaklık değerleri ise buharlaşmayı şiddetlendirerek hem bitkilerin topraktan su yoluyla beslenmesini engeller hem de bitkinin sürekli su kaybetmesine yol açar. - Yağış: Bitkilerin oluşabilmesi, beslenebilmesi ve varlığını sürdürebilmesi için yağış olmazsa olmaz bir faktördür. Yağışlı alanlarda bitki örtüsü daha sık ve yoğun, kurak alanlarda ise seyrek ve cılızdır. - Rüzgar: Bitkilerin besin çevrimini sürdürebilmesi için havadaki karbondioksit ve oksijene ihtiyaçları... (Devam)
İnsanlar günlük yaşamda bir yere giderken; motorlu taşıtlar, uçaklar, trenler ve gemilerden faydalanırlar. İnsanlar diğer insanlarla iletişimini televizyon, radyo, telefon, internet gibi ortamlardan sağlarlar. Aynı şekilde yediğimiz yiyecekler, kıyafetlerimiz, eşyalarımız, otomobillerimizin yakıtı bize ulaşırken sanayi, ulaşım gibi birçok alanda teknolojik gelişmeden faydalanılır. Teknolojik gelişmeler aynı zamanda insanların yaşam tarzlarını da değiştirmiştir; Yaşam standardı yükselmiş,Kırdan kente göç artmış,İnsanların ihtiyaçları artmış,Doğada daha çok söz sahibi olmuştur, Teknolojik Değişimin Ulaşım ve İletişimAlanlarındaki Yansımaları Su ve buhar enerjisinin gelişmesiyle:Buhar gücüyle çalışan trenler, gemiler, traktörler ile buhar makineleri yapıldı.NOT: Buhar enerjisi = dıştan yanmalı motor Demir ve tekstil sanayisinin gelime... (Devam)
Yıl boyunca sıcaklığın 0 derecenin altında olduğu yerlerde yağan karlar erimez ve kalıcı karları oluşturur.
Kalıcı karların görüldüğü en alt seviyeye “Kalıcı Kar Sınırı” denir. Bu sınır yükseltisi Ekvatordan kutuplara doğru azalır. Ayrıca eğim ve bakıya göre de değişir.
Uzun yıllar biriken kar örtüsü giderek ağırlaşır ve alttaki örtüye basınç yapar. Bu basınç sonucu sıkışan karlar buzula dönüşür.
Ağırlaşan ve sıkışan buzul kütlesi zamanla kayarak eğim boyunca hareket etmeye başlar. Hareket sırasında hem ağırlığı ile zemini parçalar hem de parçalanan kayaçların taşınmasını sağlarlar. (Devam)
Küresel ısınma nedeniyle buzullar günden güne eriyor. Kuzey kutbunun %25'i son 30 yılda yok oldu. Peki buzullar Dünyamız için neden önemli:
1. Buzullar birçok akarsuyun kaynağıdır. Akarsu tatlı su kaynağıdır ve insanların su ihtiyacı için önemlidir. Ayrıca tarımda kullanılır. 2. Sayıları az bulunan ve soyu tükenme tehlikesi altındaki hayvanlar için yaşam alanıdır. 3. Yıllık sıcaklık bilançosunun dengelenmesinde önemli role sahiptir. Güneş radyasyonunu fazla miktarda yansıtır (albedo yüksek). 4. Buzulların erimesi deniz seviyesinde yükselmeye yol açabilir. Bu durum kıyı çizgilerinin değişmesine, kıyıların ve buradaki yerleşmelerin sular altında kalmasına yol açabilir. Örneğin Bangladeş bu tehlikeyi yaşamaktadır. 5. Buzullar okyanus akıntıları için de kaynaktır. Buzulların erimesi okyanus akıntılarının etki... (Devam)