(04.09.2014 tarihli değişikliğe göre düzenlenmiştir.)
Doğal SistemlerA.10.1 KayaçlarKazanım: Kayaçların özellikleri ile yeryüzü şekillerinin oluşum süreçlerini ilişkilendirir.A.10.2 Su KaynaklarıKazanım: Su kaynaklarını farklı özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.3 Toprak Oluşumu ve SınıflandırılmasıKazanım: Toprak çeşitliliğini oluşum süreçlerine göre açıklar.A.10.4 Bitki Tür ve Topluluklarının SınıflandırılmasKazanım: Bitki tür ve topluluklarını genel özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.5 Yeryüzünde Bitki Topluluklarının DağılışıKazanım: Farklı bitki topluluklarının dağılışı ile iklim ve yer şekillerini ilişkilendirir.Beşeri SistemlerB.10.1 Nüfus ve ÖzellikleriKazanım: Nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.B.10.2 Dünya ... (Devam)
Doğal SistemlerA.12.1 Sıradışı Doğa OlaylarıKazanım: Doğa olaylarının ekstrem durumlarını ve etkilerini değerlendirir.A.12.2 İnsan ve Doğa EtkileşimiKazanım: Coğrafi bir bakış açısıyla doğal ve beşerî süreçler arasındaki etkileşime kanıtlar gösterir.A.12.3 Yarından SonraKazanım: Doğal sistemlerdeki değişimlerle ilgili geleceğe yönelik çıkarımlarda bulunur.Beşeri SistemlerB.12.1 İlk Kültür MerkezleriKazanım: Dünya üzerinde ilk kültür merkezlerinin ortaya çıkışını ve yayılışını belirleyen faktörleri zaman, süreklilik ve değişim açısından değerlendirir.B.12.2 Ekonomik Faaliyetlerin Sosyal ve Kültürel EtkileriKazanım: Örnek incelemeler yoluyla bir bölgedeki baskın ekonomik faaliyet türünün sosyal ve kültürel yaşama olan etkilerini tartışır.B.12.3 Şehirleşme, Sanayi, Göç İlişki... (Devam)
Doğal SistemlerA.9.1 Doğal UnsurlarKazanım: Doğa ve insan etkileşimini anlamlandırır.A.9.2 Doğa, İnsan ve CoğrafyaKazanım: Doğa ve insan etkileşimini ortaya koymada coğrafyanın rolünü algılar.A.9.3 Doğal SistemlerKazanım: Doğal sistemlerin coğrafyanın konuları içerisindeki yerini belirler.A.9.4 Harita BilgisiKazanım: Bilgileri haritalara aktarmada kullanılan yöntem ve teknikleri kullanım amaçları açısından karşılaştırır.A.9.5 Coğrafi Koordinat SistemiKazanım: Koordinat sistemi ve haritayı oluşturan unsurlardan yola çıkarak zaman ve yere ait özellikler hakkında çıkarımlarda bulunur.A.9.6 İzohipslerKazanım: Eş yükselti eğrileriyle çizilmiş bir harita üzerinde ana yer şekillerini ayırt eder.A.9.7 Dünya'nın Şekli ve HareketleriKazanım: Dünyanın şekli ve hareketlerinin etkilerini yorumlar.A.9.8 Atmosfer ve ÖzellikleriKazanım: Atmosferin özellikler... (Devam)
Her bilim dalı konuları kendi ilkeleri çerçevesinde ele alır. Coğrafyanın da ilkeleri yani prensipleri vardır. Bunları üç kategoride toplayabiliriz;
Nedensellik (Sebep-Sonuç) İlkesi Tüm bilimlerde olduğu gibi coğrafya da olayların neden ve sonuçları üzerinde durur. Neden sorusu Coğrafi olayların nedenleri üzerinde yoğunlaşılmasını amaçlar. Örneğin; - Yağmur nasıl yağar?- Deprem neden oluşur?- Erozyonun nedenleri nelerdir?
Karşılıklı İlgi (Bağlantı) İlkesi Coğrafyada olaylar incelenirken etkiledikleri diğer olaylarla olan bağlantıları da incelenir. İnsan ve doğa etkileşim içerisindedir. Doğal olayların beşeri olayları etkilemesi, beşeri olayların da doğal olayları etkilemesi bağlantı ilkesine örnektir. Örneğin; - Su kaynakları ile tarım alanları bağlantılı mıdır?- Güneş ışınlarının düşme açısı sı... (Devam)
1. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. Buna bağlı olarak;
a) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol uzar.
b) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının uzaya yansıma oranı artar.
c) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe ortalama sıcaklıklar azalır.
Ortalama sıcaklıklar Ekvator ve çevresinde yüksek, kutuplar ve çevresinde düşüktür.
d) Güneş ışınlarının geliş açısındaki farklığa bağlı olarak sıcaklık kuşakları oluşmuştur.
Üç sıcaklık kuşağı bulunur: Sıcak kuşak, ılıman kuşak ve soğuk kuşak.
e) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe deniz suyu tuzluluğu ve sıcaklığı azalır.
Ekvator ve çevresi sıcak olduğu için burada bulunan su yüzeylerinde (okyanus, deniz, göl) buharlaşma fazladır. Bunun bir sonucu olarak tuzluluk d... (Devam)
Yeryüzünün tamamının veya bir kısmının kuş bakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek düzlem üzerine aktarılmasıyla oluşan çizimlere harita denir. Haritacılık bilimine ise kartoğrafya denir.
Haritalar, coğrafyada en çok kullanılan araçlardan biridir. Haritalardan başka küreler, krokiler, grafik ve şekiller, fotoğraflar coğrafyada kullanılan araçlardır.
Yeryüzünün bütününe ya da bir kısmına, yandan belli bir açı ile bakılırsa, öndeki yükseltiler arkadaki özelliklerin görülmesini engeller. Bu nedenle haritalar çizilirken yeryüzüne tam tepeden bakılmalıdır.
Önceden yerden yapılan ölçümler sonucu elde edilen verilerle yeryüzünün tepeden görünümleri sağlanıyordu. Günümüzde haritalar çizilirken uçaktan ya da uydulardan çekilmiş fotoğraflardan yararlanılmaktadır. Bu yeni harita yöntemine fotogrametri denir.
Bir çizimin harita olabilmesi için bazı şartlar vardır:
İnsanlar yaşayabilmek ve yaşam düzeylerini yükseltebilmek için çeşitli bilgilere ihtiyaç duyarlar. Bunlardan birisi de coğrafi bilgilerdir.
Coğrafya derslerinde öğrendiğimiz bilgiler, bizlerin hayatını çeşitli yönlerden ilgilendirir ve bizlere çeşitli konularda yardımcı olur.
Bunlardan başlıcaları:
- Yer ve yön bulmada yarar sağlar. - Haritalardan yararlanmamızı sağlar. - Yurt sevgisi kazandırır, vatandaşlık bağlarının güçlenmesini sağlar. - Ülkemizi diğer ülkelerle karşılaştırmamızı sağlar. - Kalkınma planları hazırlanmasında yardımcı olur. - Çevre bilinci kazandırır. - Savaş sırasında bilgilerden ve haritalardan faydalanılır. (Devam)
Yeryüzü şekillerinin birebir haritasını çizmek mümkün değildir. Bu nedenle haritadaki gerçek uzunluklar belli bir ölçek dahilinde küçültülerek haritaya aktarılır. Haritadaki bu küçültme oranına ölçek denir.
Ölçek iki şekilde ifade edilir: 1. Kesir Ölçek, 2. Çizgi Ölçek
1. Kesir Ölçek Küçültme oranının kesirli sayılarla ifade edildiği ölçek türüdür. Pay her zaman 1’dir. Örneğin;1/100.000, 1/250.000, 1/1.000.000 gibi... Kesir ölçekte birim yazılmaz. Her zaman santimetre (cm) cinsindedir. Pay ile paydanın birimleri her zaman birbirine eşittir. Örneğin; 1/100.000 = Haritalarda küçültme oranı aksi belirtilmemişse santimdir. Ama farklı birimlere çevrilmesi isteniyorsa şu şekilde yapılır:
Haritalardaki şekil ve alan bozulmalarının en aza indirilebilmesi için oluşturulan özel çizim yöntemlerine projeksiyon ya da iz düşüm yöntemleri denir.
Projeksiyonların bazıları uzunluk, bazıları açı, bazıları ise alanları gerçeğe daha yakın gösterir. Projeksiyonlar iz düşüm (yükseltinin sıfır kabul edilmesi) esasına göre çizildiğinden engebesi fazla olan yerlerin iz düşüm yüz ölçüm ile gerçek yüz ölçümleri arasındaki fark fazladır.
Örneğin yurdumuzda Doğu Anadolu ile Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde iz düşüm yüz ölçüm ile gerçek yüz ölçüm arasındaki fark çok fazladır.
Harita çiziminde kullanılan başlıca projeksiyon tipleri silindirik, konik ve düzlem projeksiyonlardır.
1. Silindir Projeksiyon
Bu projeksiyonda harita alanı açılmış bir silindir üzerine aktarılır. Bu projeksiyonla çizilen haritalarda ekvator çevresinde doğruya yakın görünümler elde edilirken kutuplara doğru önemli ... (Devam)
Sıcaklık ile basınç ters orantılıdır. Dünya üzerinde sıcaklık eşit bir şekilde dağılmamıştır. Kutuplar aşırı soğuktur, bu nedenle burada sürekli bir yüksek basınç bulunur.
Ekvator çevresi ise yıl boyunca güneş ışınlarını dik açılarla aldığı için sıcaktır. Ekvator çevresi bu nedenle sürekli olarak alçak basınçtır.
Yukarıda bahsettiğimiz basınçların oluşumunda sıcaklık temel neden olduğu için bu basınçlara termik basınçlar diyoruz.
* * *
Dünyanın hareketine bağlı olarak savrulan rüzgarlar 30º enlemlerinde çöker. Burada yüksek basınç oluşur.
Benzer bir rüzgar yönlerinde sapma olayı 90º yüksek basıncı ile 30º yüksek basıncı arasında esen rüzgarlarda etkilidir. 90º den 60º'ye doğru gelen rüzgarlar soğuk hava getirir. 30º'den 60º'ye gelen rüzgarlar ise sıcak hava getirir. Bu iki hava kütlesi 60º enleminde karşılaşırlar ve 60º enleminde alçak basınç oluştururlar.