1.Sera etkisi nedir ? Açıklayınız. Güneş ışınlarının yeryüzüne çarpıp ısı enerjisi haline dönüşmesi sırasında, bu enerjinin uzaya yayılmasını önleyen ve bir manto gibi görev yapan, karbon dioksit, tozlar, su buharı, partiküller v.s. maddelerin ısıyı abzorbe ederek, dünyanın giderek ısınmasına sebep olduğu olaydır. sera gazları: H2O, CH4, NO2, CFC gibi sera etkisini oluşturan gazlardır. 2.Sumatra'nın Toba Dağı'nda 73 bin yıl önce meydana gelen volkanizmanın sonuçları nelerdir? Sumatra'daki Toba Dağı yaklaşık 73.000 yıl önce patlamış ve atmosfere yoğun bir şekilde kül ve gaz yayılmıştır. Patlamanın şiddetiyle gökyüzünün karardığı ve bölgede sıcaklık değerlerinin önemli ölçüde azaldığı görülmüştür. Bu nedenle iklimin Buzul Çağı'ndaki duruma dönd&uu... (Devam)
Aşağıdaki soruları cevaplandırınız. 1. Çevrenin bozulması ve çevre sorunlarının ortaya çıkması nasıl başlamıştır?CEVAP: Sanayi Devrimi ile çevre sorunları büyük oranda artmıştır. Bunun sebebi fosil yakıtların fazla kullanılması, bunların çevreye verdiği kirliliktir. Ayrıca hızlı nüfus artışı doğal kaynaklara olan talebi arttırmıştır. 2. Gelecekte yaşanacak çevre sorunlarını azaltmak ve ortadan kaldırmak için neler yapılmalıdır?CEVAP: Çevre sorunlarını önlemek için insanlar bilinçlendirilmeli, yenilenebilir kaynaklar tercih edilmeli, doğal kaynakların sürdürülebilir ve planlı kullanılması sağlanmalıdır. 3. Günümüzdeki çevre sorunlarının ortaya çıkmasında hangi faktörlerin etkileri vardır?CEVAP: Hızlı nüfus artışı, sanayileşme, şehirleşme, çarpık kentleşme, doğal kay... (Devam)
21 Aralık, Güneş ışınlarının yengeç dönencesine dik geldiği gündür. Bu gün Türkiye'nin de içinde bulunduğu kuzey yarım kürede en uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.
23 Eylül tarihinden başlamak üzere Kuzey Kutbunda 6 ay sürecek gece yaşanmaya başlar. Ekvator'dan kuzey kutbuna doğru gündüz süresi kısalır ve kutuplarda 24 saat geceye ulaşır. 21 Aralık tarihine gelinceye kadar 24 saat gece yaşayan alanlar genişler ve 66º33' ya kadar gelir. 21 Aralık tarihinde bu enlem derecesinde de 24 saat gece yaşanır. Ancak bundan daha alçak enlemlerde güneş yine de kendini göstermektedir.
İşte yukarıda sayılan nedenler ışığında 21 Aralık'ta Türkiye'de 3 gün, 4 gün gece yaşanması mümkün değildir. Yani enlem derecemize göre güneş ışınlarını yine belli bir açıyla alırız. Ancak bu açı yıl boyunca alabileceğimiz açılardan en eğik olanı olacaktır. Tabiki uzun bir gece ve kısa bir gündüz ile birlikte.
Yeryüzünde hareket eden su kütlelerine akarsu denir. Akarsular boyutlarına göre büyükten küçüğe doğru dere, çay ve ırmak adlarını alırlar.
Akarsuların sularını topladığı alana havza, havza sınırına ise su bölümü çizgisi denilmektedir. Eğer bir akarsu sularını denize ulaştırıyorsa açık havza, ulaştıramıyorsa kapalı havza olarak nitelendirilir. Kapalı havzalarda sular genellikle bir gölde son bulurlar. Bazı kapalı havza akarsuları çölde buharlaşarak ya da karstik bir arazide yer altına sızarak da son bulabilir.
Bir akarsuyun ortaya çıktığı, beslendiği bölümüne kaynak; denize, göle veya başka bir a... (Devam)
Atmosfer basıncı, atmosferdeki gazların yeryüzüne uyguladığı kuvvettir. 45° enleminde 15°C sıcaklıkta deniz seviyesinde ölçülen atmosfer basıncı 1013 mbar ya da 760 mm ile ifade edilir. Bu değere normal atmosfer basıncı denir. 1013 mbar'dan daha düşük basınç değerlerine alçak basınç, 1013 mbar'dan daha fazla basınç değerlerine yüksek basınç denir. Basıncın yeryüzündeki dağılışı aynı değildir. Yerçekimi, sıcaklık, yükselti ve Dünya'nın günlük hareketi;, basınç türlerinin oluşumunda etkilidir.
Alçak Basınçlar Çevresine göre basınç değerlerinin düşük olduğu merkezlerdir. Havanın hareketi çevreden merkeze doğrudur. Kuzey yarım kürede saatin ters yönünde iken güney yarım kürede saat yönündedir. Alçak basınç... (Devam)
Bir basınç merkezi termik ya da dinamik olabilir. Bunu belirleyen temel fark oluşum şeklidir. Eğer bir basınç merkezi sıcaklığın etkisi ile oluştuysa termik, sıcaklığın etkisinden çok hareket ya da çevresine göre durum söz konusu ise dinamik kökenli bir basınçtır.
Isınan hava hafifler ve burada termik alçak basınçları oluşturur. Hafifleyen havanın yükselmesi ve yükseldikçe sıcaklık kaybetmesi sonucu yükselim yağışları meydana gelir. Hava kararsızdır ve çoğunlukla bulutludur.
Ekvator'a güneş ışınları çoğunlukla dik ve dike yakın açılarla gelir. Aşırı ısınma burada sürekli bir termik alçak basınç oluşmasını sağlamıştır.
Aşırı soğuk bir hava ise ağırlaşır. Ağırlaşan hava çöker. Bu alçalıcı hava hareketi gökyüzünün çoğunlukla bulutsuz, ayaz ve yağışsız olmasını sağlar. Örneğin kış mevsiminde geniş bir kara kütlesi olan Sibirya üzerinde aşırı soğumaya bağlı olarak termi... (Devam)
Kutuplar, ekvatora göre yerin merkezine daha yakındır. Buna bağlı olarak kutuplarda yerçekimi fazla, ekvatorda azdır. Ekvatordan kutuplara doğru yerçekimi artar. Bu artış basınç üzerinde de etkilidir.
2. Sıcaklık
Termik basınçlar ısınma ve soğumaya bağlı olarak oluşurlar.
Isınan havanın hacmi artar, yoğunluğu azalır. Buna bağlı yer üzerine uygulayacağı kuvvet de azalacak ve burada Termik Alçak Basınç oluşacaktır.
Soğuyan havanın hacmi küçülür, yoğunluğu artar. Buna bağlı olarak ağırlığı artacak ve burada Termik Yüksek Basınç oluşacaktır.
3. Yükselti
Yerçekimine bağlı olarak atmosferdeki gazların %75'i Troposfer'de bulunur ve yükselti arttıkça yoğunluk azalır. Ayrıca oksijen ve su buharı gibi ağır gazlar da yeryüzüne yakın yerlerdedir.
Tüm bunlara bağlı olarak yükselti arttıkça basınç azalır.
Benzer tür, boyut ve yapı özellikleri gösteren bitki toplulukları formasyon olarak adlandırılır. Doğal çevre faktörleri bitkilerin farklı formasyon ve gruplara ayrılmasını sağlamıştır.
1. Ağaç Formasyonu: Yağışın 400 mm den fazla, sıcaklığın 6°C den yüksek olduğu alanlarda oluşabilen, boyu iki metreden daha fazla, gövde-dal-yaprak gibi organları bulunan bitkilere ağaç adı verilir. Ağaçların geniş alanlarda bir araya gelmesi ile ormanlar ortaya çıkar. Başlıca orman türleri: Ekvatoral Yağmur Ormanları, Muson Ormanı, Orta Kuşak Karma Ormanları, Tayga Ormanları.
2. Çalı Formasyonu: Orman yetişme koşullarının bulunmadığı yerlerde doğal olarak oluşan, ancak çok geniş alanlarda orman tahribatının etkisi ile yaygınlaşan kısa boylu ağaçcıklara çalı adı verilir. Başlıca çalı türleri: Maki, Garig, Psö... (Devam)
Yıl boyunca sıcaklığın 0 derecenin altında olduğu yerlerde yağan karlar erimez ve kalıcı karları oluşturur.
Kalıcı karların görüldüğü en alt seviyeye “Kalıcı Kar Sınırı” denir. Bu sınır yükseltisi Ekvatordan kutuplara doğru azalır. Ayrıca eğim ve bakıya göre de değişir.
Uzun yıllar biriken kar örtüsü giderek ağırlaşır ve alttaki örtüye basınç yapar. Bu basınç sonucu sıkışan karlar buzula dönüşür.
Ağırlaşan ve sıkışan buzul kütlesi zamanla kayarak eğim boyunca hareket etmeye başlar. Hareket sırasında hem ağırlığı ile zemini parçalar hem de parçalanan kayaçların taşınmasını sağlarlar. (Devam)
Dünya'nın Ekseni Neden Eğiktir? Ekliptik eksen ile Dünya’nın ekseni birbiri ile çakışmaz, aralarında 23° 27’ lık bir eğiklik vardır. Bu eğikliğe Dünya’nın Eksen Eğikliği adı verilir. Eksen eğikliğinin nedeni kesin olarak bilinmiyor. Güneş Sistemine baktığımızda bununla ilgili bir düzen yok. Örneğin Güneş'in eksen eğikliği 7 derece, Merkür'ün sıfır derece, Uranüs'ün 97 derecedir. Bilim adamları eksen eğikliğinin oluşmasını gök cisimlerinin bu gezegenlere çarpmasıyla meydana gelmiş olabileceğine inanıyorlar. Bazı bilim adamları ise gezegenlerin uydularının çekim gücüne göre bu değerin belirlenmiş olabileceğini söylüyor.
Eksen Eğikliği Değişir Mi? Genel olarak sabit kabul edilir. Yapılan araştırmalar 5 milyon yıllık bir süreçte Dünya'nın eksen eğikliğinin 22 ile 24 derece arasında d... (Devam)
1. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. Buna bağlı olarak;
a) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol uzar.
b) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının uzaya yansıma oranı artar.
c) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe ortalama sıcaklıklar azalır.
Ortalama sıcaklıklar Ekvator ve çevresinde yüksek, kutuplar ve çevresinde düşüktür.
d) Güneş ışınlarının geliş açısındaki farklığa bağlı olarak sıcaklık kuşakları oluşmuştur.
Üç sıcaklık kuşağı bulunur: Sıcak kuşak, ılıman kuşak ve soğuk kuşak.
e) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe deniz suyu tuzluluğu ve sıcaklığı azalır.
Ekvator ve çevresi sıcak olduğu için burada bulunan su yüzeylerinde (okyanus, deniz, göl) buharlaşma fazladır. Bunun bir sonucu olarak tuzluluk d... (Devam)
Dünyamızı dıştan kuşatan sonsuz boşluğa uzay (evren) denir. Dünyamız, Samanyolu galaksisinde yer alan Güneş Sisteminin 3. gezegenidir.
Dünyanın Şekli
Dünyanın kutuplardan basık, ekvatordan şişkin kendine özgü şekline geoit denir. Kutuplar, ekvatora göre yerin merkezine 21 km daha yakındır. Pratikte küre olarak kabul edilir, bu nedenle yerküre olarak da adlandırılır. (Devam)
- Ekvatoral iklimde bitki örtüsü yıl boyunca yeşil kalan yağmur ormanlarından oluşmaktadır. - Yağmur ormanları dev boyutlu (50-60m) büyük ağaçlar ile oldukça uzun boylu orman altı bitkilerinden meydana gelir. - Sıcaklığın 20 °C nin altına düşmediği, yağış miktarının 2000 mm’den fazla olduğu alanlarda görülür. - Büyük bölümü Amazon (Brezilya) ve Kongo havzaları içinde yer almaktadır. - Yağmur ormanları atmosferdeki karbondioksit dengesini koruduğu için Dünya ekolojik sistemde çok önemli bir yere sahiptir. - Ciddi tahribata maruz kalan bu ormanlar kendini kısa sürede yenileyebilmektedir. (Devam)
Yeryüzünün tamamının veya bir kısmının kuş bakışı görünüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçültülerek düzlem üzerine aktarılmasıyla oluşan çizimlere harita denir. Haritacılık bilimine ise kartoğrafya denir.
Haritalar, coğrafyada en çok kullanılan araçlardan biridir. Haritalardan başka küreler, krokiler, grafik ve şekiller, fotoğraflar coğrafyada kullanılan araçlardır.
Yeryüzünün bütününe ya da bir kısmına, yandan belli bir açı ile bakılırsa, öndeki yükseltiler arkadaki özelliklerin görülmesini engeller. Bu nedenle haritalar çizilirken yeryüzüne tam tepeden bakılmalıdır.
Önceden yerden yapılan ölçümler sonucu elde edilen verilerle yeryüzünün tepeden görünümleri sağlanıyordu. Günümüzde haritalar çizilirken uçaktan ya da uydulardan çekilmiş fotoğraflardan yararlanılmaktadır. Bu yeni harita yöntemine fotogrametri denir.
Bir çizimin harita olabilmesi için bazı şartlar vardır:
Atmosferde aynı sıcaklık ve nem özelliklerini taşıyan hava parçalarına hava kütlesi denir.
Hava kütleleri oluştukları ve geçtikleri yerlerin izlerini taşırlar. Ekvatoral bölgeden gelen hava kütleleri sıcak ve nemli iken, kutuplardan gelen hava kütleleri soğuk ve kurudur.
Sıcaklık ve nem özelliği bakımından farklılık gösteren hava kütlelerini birbirinden ayıran sınıra cephe denir. Bu hava kütlelerinin karşılaştığı alanlarda genellikle cephe yağışları görülür. (Devam)
Dünya üzerinde her iki kutup noktasını birleştiren kuzey ve güney doğrultusunda uzanan hayali çizgilere meridyen adı verilir.
Meridyenlerin başlıca özellikleri şunlardır:
1. İki meridyen arasındaki uzaklığın en geniş olduğu yer Ekvator'dur. Ekvator üzerinde iki meridyen arası uzaklık 111 km'dir. Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe meridyenler arasındaki uzaklık azalır. 2. 0º başlangıç meridyeni Londra'nın Greenwich kasabasından geçer. 3. Meridyenler kutuplarda birleşir. Bu nedenle meridyenler arasındaki uzaklık Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe azalır. 4. Greenwich'in doğusunda 180 tane, batısında 180 tane olmak üzere toplam 360 tane meridyen vardır. Greenwich'in doğusunda kalanlara doğu meridyenleri, batısında kalanlara batı meridyenleri denir. 5. İki meridyen arasında her yerde 4 dakikalık zaman farkı vardır. Çünkü, dünya üzerindeki bütün noktalar 24 saatte 360º lik dönüş yaparlar. 6. Aynı meridye... (Devam)
Mevsimlerin oluşum nedeni eksen eğikliğidir. Eksen eğikliği olmasaydı güneş ışınları daima Ekvator'a dik açıyla gelirdi.
Dünya üzerinde dört mevsim yaşayan yerler Orta Kuşak ile sınırlıdır. Tropikal kuşakta en fazla iki mevsim bulunurken, kutup kuşağında ise tek mevsim kıştır.
Dünya, güneş çevresindeki hareketi sırasında güneşe yaklaşıp uzaklaşır. Buna bağlı olarak:
1. Kuzey yarımkürede kış mevsimi yaz mevsiminden uzundur. 2. Temmuz ve Ağustos aylarının süreleri birbirine eşittir. 3. Şubat ayı iki gün kısadır. 4. Eylül ekinoksu iki gün gecikme ile 23 Eylül'de gerçekleşir (sebep dünyanın hızındaki azalma) (Devam)
- Kışın yaprağını döken geniş yapraklı ağaç türlerinden oluşan ormanlara muson ormanı denir. - Boyları 20-30 m aralığında değişen bu ormanlar oldukça sıktır. Genellikle bambu gibi ağaç türlerine rastlanır. Ayrıca çay, pirinç ve turunçgillerin anavatanıdır. - Orman örtüsü gürse de bitki çeşitliliği ekvatoral yağmur ormanları kadar fazla değildir. - İç kesimlerde musonlar yerlerini savanlara bırakmaktadırlar. Yüksek dağlık alanlarda ise bitki türleri giderek değişime uğrar. (Devam)
Okyanus akıntıları, Dünyanın doğal sistemleri içerisinde canlılar için büyük öneme sahip öğelerinden biridir. Bu akıntılar iklim ve canlılar üzerinde etkilidir. Makalemizde bu akıntıların oluşum sebepleri, türleri ve özellikleri yer almaktadır. (Devam)
Eksen eğikliğine bağlı olarak Kuzey ve Güney Yarımkürede aynı tarihlerde farklı özellikler yaşanmaktadır.
A) Ekinoks Tarihleri (21 Mart - 23 Eylül)
21 Mart
1. Güneş ışınları Ekvatora dik açıyla düşer. 2. Dünyanın tümünde gece ' gündüz eşitliği yaşanır. 3. Güneş ışınları kutup noktalarını teğet geçer. 4. Ekvatora eşit uzaklıktaki yerlerde güneş aynı açıyla düşer ve gölge boyları eşit olur. 5. Kuzey Yarımkürede İlkbahar, Güney Yarımkürede Sonbahar başlar. 6. Kuzey Yarımkürede günler uzamaya, Güney Yarımkürede kısalmaya başlar. 7. Kuzey kutup noktası 6 ay sürecek olan gündüzü, Güney kutup noktası 6 ay sürecek geceyi yaşamaya başlar.
23 Eylül
1. Güneş ışınları Ekvatora dik açıyla düşer. 2. Dünyanın tümünde gece ' gündüz eşitliği yaşanır. 3. Güneş ışınları kutup noktalarını teğet geçer. 4. Ekvatora eşit uzaklıktaki yerlerde güneş aynı açıyla düşer v... (Devam)