Yer altı sularının kendiliÄŸinden yer yüzüne ulaÅŸmasına pınar veya kaynak denir. Türkiye’de gayzer hariç tüm yer altı kaynaklarına rastlanır. 1. Yamaç (Vadi) Kaynakları Geçirimli tabaka boyunca yer altına sızan suyun uygun yerlerde yüzeye çıkması ile oluÅŸan kaynaklardır. Türkiye daÄŸlık, engebeli ve yüksek bir ülke olduÄŸu için fazla rastlanır. Suları genelde temiz, içmeye uygun ve soÄŸuktur. Akım miktarı iklime baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸir. 2. Karstik Kaynaklar Karstik arazilerde yer altına sızan suların uygun bir noktada yüzeye çıkmasıyla oluÅŸan kaynaklardır. Ülkemizde Akdeniz Bölgesinin genelinde, özellikle Teke – TaÅŸeli Platolarında görülmektedir. Suları kireçli ve içmeye fazla elveriÅŸli deÄŸildir. ... (Devam)
Ulaşım olanakları artan bir yerde nüfus artışı yaÅŸanır. Nüfus artışı ise o yerleÅŸmenin geliÅŸmesini saÄŸlar. Sanayi tesisleri daha çok ulaşımı iyi yerlere kurulur. Sanayi kurulması da ÅŸehirlerin büyümesini saÄŸlar. Türkiye ulaşım yönünden avantajlı bir ülkedir; - Ä°ki kıta arasında,- Ä°ki önemli boÄŸaza sahip,- Dört tarafı denizlerle çevrili,- Zengin petrol yatakları olan komÅŸulara sahip,- Uluslar arası yollara sahiptir. Bu özellikler Türkiye’nin hızlı geliÅŸmesinde etkili olmuÅŸtur. Sanayi Devriminin ilk yıllarında ulaşım olanakları zordu. Ancak günümüze geldiÄŸimizde yük ve yolcu taşımacılığının hem hızlandığını hem arttığını görüyoruz. Bunun sonucu olarak; - Yeni ekonomik fırsatlar oluÅŸmuÅŸ,- Küresel ve bölgesel pazarlar kurulmuÅŸ,- Ürün fiyatları düÅŸmüÅŸ, kalite artmıştır.
Dünyada deniz ulaşımında önemli yerler: - Atlas Okyanusu (Neden Büyük Okyanus DeÄŸil?)- Panama, Macellan, Cebelitarık, Malakka, Sunda BoÄŸazları- Akdeniz ve SüveyÅŸ Kanalı- Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazları Deniz ulaşımı, teknolojik geliÅŸmelere baÄŸlı sürekli geliÅŸmektedir. Ancak yine de rüzgar, akıntılar gibi nedenlerle geliÅŸme belli bir yere kadar olmaktadır. Deniz yolundan en fazla petrol taşımacılığında faydalanılır. Hazar Bölgesi ve Hürmüz BoÄŸazından yüklenen petrol tankerleri buradan tüm dünya limanlarına dağılırlar. Petrol taşınmasında deniz yolunun seçilme nedeni: Maliyetin az ve taşıma kapasitesinin fazla olmasıdır. (Devam)
Tarih boyunca insanoÄŸlunun medeniyet alanında almış olduÄŸu yol incelenecek olursa ilk medeniyetlerin genelde iklim koÅŸullarının elveriÅŸli, su kaynaklarının bol, tarım arazilerinin geniÅŸ olduÄŸu sahalarda doÄŸup geliÅŸtiÄŸi dikkat çeker. Bu alanlar; Nil, Fırat-Dicle, Ä°ndus - Ganj, Gökırmak, Sarıırmak havzalarıdır. Kısacası ilk uygarlıklar Mısır, Çin, Hindistan ve Mezopotamyada büyüyüp geliÅŸmiÅŸtir. Türkiye hem Asya hem de Avrupa Kıtası ile temas halinde olduÄŸundan bir Orta DoÄŸu ülkesidir. DaÄŸlık bir ülkedir. Ovalar daha ziyade kıyılarda ve akarsu vadilerinde yer alır. Akarsular bakımından bölgenin en zengin ülkesidir. Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazlarıyla da büyük bir öneme sahiptir. Üç tarafını çeviren denizler, Cebeli Tarık BoÄŸazı ile Atlas Okyanusuna; SüveyÅŸ Kanalı vasıtası ile Kızıldeniz ve Hint Okyanusuna baÄŸlıdır. T&uu... (Devam)
Isınarak yükselen havanın soÄŸuyarak yoÄŸunlaÅŸmasıyla oluÅŸur. Ülkemizde Ä°ç, DoÄŸu ve GüneydoÄŸu Anadoluda özellikle ilkbahar mevsiminde bu tarz yağışlar görülür. Yamaç (Orografik) Yağışlar
Bir yamaç boyunca yükselen nemli hava kütlelerinin soÄŸumasıyla oluÅŸan yağışlardır. Daha çok denize dönük yamaçlarda görülürler. Ülkemizde daÄŸların denize paralel uzandığı Karadeniz ve Akdeniz Bölgelerinde bu tarz yağışlara rastlanır.
Cephe (Frontal) Yağışlar Sıcak ve soÄŸuk karakterli hava kütlelerinin karşılaÅŸma alanlarında meydana gelen yağışlardır. Orta kuÅŸakta fazla rastlanır.
Bu tarz yağışlar Dünya üzerinde orta kuÅŸakta görülür. Ülkemiz de orta kuÅŸakta yer aldığı için özellikle Akdeniz iklimi bölgesinde ... (Devam)
Dağ Meltemi: Gece dağdan vadiye doğru esen rüzgardır.
b. Sıcak Yerel Rüzgarlar
Rüzgarlar geldikleri bölgenin özelliklerini taşır. Sıcak yerel rüzgarlar ise sıcak yerlerden estikleri için geldikleri yeri ısıtırlar.
Föhn Rüzgarı:
Dağa çarpıp yükselen hava her 100 metrede 0,5ºC sıcaklık kaybeder ve yağış getirir, dağı aştığında ise hızla aşağı inerken her 100 metrede 1ºC sıcaklık kazanırlar.
Ülkelere göre farklı isimler alırlar: Föhn, Hamsin, Si... (Devam)
Güneş ışınları bir yere ne kadar dik açıyla düşerse sıcaklık değerleri de o kadar yüksek olur. Çünkü dik açıyla gelen ışınlar daha dar alanları ısıtmaktadır.
Güneş ışınlarının düşme açısı dünyanın şekli, eksen eğikliği, günlük hareketi ve eğime bağlı olarak değişir.
a. Dünyanın Şekli: Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. b. Eksen Eğikliği: Dünyanın güneş etrafındaki dönüşüne bağlı olarak yıl içinde yarımkürelere farklı açılarla düşer. c. Günlük Hareket: Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak sabah ve akşam dar açılarla düşerken, öğle vakti daha dik açıyla düşer. d. Bakı ve Eğim: Güneşe bakan yamaçlar güneş ışınlarını daha dik açıyla alırlar.
Volkanların dağılışı levha sınırları ile paralellik gösterir. Levha sınırları, yerkabuğunun en zayıf olduğu yerler olup magma bu bölgelerde yeryüzüne daha yakındır.
Dünyada en çok volkan görülen yerler:
Büyük Okyanus çevresi (Ateş Çemberi)
Bu bölge, Pasifik Plakası'nın çevresindeki diğer tektonik plakalarla (Kuzey Amerika, Güney Amerika, Filipin, Avustralya, Nazca, vb.) etkileşimde olduğu bir alanı kapsar. Bu etkileşimler çoğunlukla dalma-batma (subdüksiyon) zonları oluşturur. Subdüksiyon, bir okyanus plakasının başka bir plakanın altına dalmasıdır ve bu süreçte plakalar arasında büyük basınç ve sıcaklık artışı oluşur. Bu basınç ve sıcaklık, magmanın yüzeye çıkmasına ve volkanik aktivitelerin artmasına neden olur.
Atlas Okyanusunun orta kesimleri
Bu bölge, Orta Atlantik Sırtı olarak bilinen bir okyanus ortası sırt sisteminin bir parçasıdır. Okyanus ortası sırtları, iki tektonik plakanÄ... (Devam)