Tortul tabakaların sertlik derecesi birbirinden farklı olabilir. Tabakalar yan basınçlara uğradığında; Esnek yapılı tabakalar kıvrılır, sert yapılı tabakalar kırılır.
Kıvrılma ile Dağ Oluşumu
Akarsular, rüzgarlar, buzullar gibi dış kuvvetler tarafından yeryüzünden aşındırılan materyaller taşınarak deniz çanaklarında birikir. Zamanla çok kalın tabakaların oluştuğu tortulanma alanlarına jeosenklinal denir.
Jeosenklinaller, yer kabuğundaki levhaların birbirine yaklaşmasıyla kıvrılır ve yükselerek deniz yüzeyinin üzerine çıkar. Böylece kıvrım dağları oluşur. Meydana gelen kıvrımların çukur kısımlarına senklinal, yüksek kısımlarına da antiklinal denir.
Esneyebilen tabakalarda yan basınçların etkisiyle kıvrılma meydana gelir. Kıvrılan tabakaların üst kısmı antiklinal, alt kısmı senklinal olarak adla... (Devam)
Enerjisini yerin içinden alan ve yeryüzünün şekillenmesinde yapıcı etkiye sahip olan kuvvetlerdir. Bunlar levha hareketlerine bağlı oluşur. Bu teoriye göre kıtalar hareket halindedir. Bu hareketin yönü ve hızı birbirinden farklıdır. Buna bağlı olarak farklı yerlerde farklı yer şekilleri görülür.
Bunlar: 1. Jeolojik Zamanlarda Türkiye 2. Orojenez (Dağ Oluşumu) 3. Epirojenez (Kıta Oluşumu) 4. Depremler (Seizma) 5. Volkanizma
1. Jeolojik Zamanlarda Türkiye
1. Zaman (Paleozoik): - Paleozoikte oluşan kara kütlelerine masif adı verilir. - Biga, Menderes, Uludağ, Yıldız, Daday – Devrekani, Bitlis ve Kırşehir masifleri örnek verilebilir. - Ülkemizdeki taş kömürü yatakları bu dönemde oluşmuştur.
v Atmosfer, kıta ve okyanus çekirdekleri oluştu. v İlk canlı türü algler ortaya çıktı.
1. Zaman (Paleozoik)
v Kaledonya (Norveç, İskoçya) ve Hersinyen (Apalaş, Ural) orojenezi meydana geldi. v Taş kömürü yatakları oluştu. v İlk ağaçlar v Sürüngenler ve değişik canlı türleri ortaya çıktı.
2. Zaman (Mezozoik)
v Pangea’nın ikiye ayrılması v İlk çiçekli bitkiler. v İlk memeliler, kuşlar ve dinazorların ortaya çıkması.
3. Zaman (Tersiyer)
v Alp-Himalaya kıvrım sistemi oluştu. v Atlas ve Hint Okyanusları oluştu. v Tuz, petrol ve linyit yatakları oluştu. v Dinazorlar ortadan kalktı.
Kara ve denizlerdeki düşey doğrultulu alçalma ve yükselme hareketidir. Başka bir ifade ile yer kabuğunun geniş alanlardaki yaylanma hareketleridir.
Yoğunluğu az olan yerkabuğu parçaları magmanın üzerinde yüzen birer tahta parçası gibidir. Ağırlıklarına göre daha derine batarlar. Bu duruma eş denge denir.
Eş denge volkanizma, buzullaşma, delta oluşumu, baraj yapımı gibi nedenlerle bozulabilir.
Bu hareketler sonucunda kubbeleşen üst kısma jeoantiklinal, çukurda kalan kesimlere ise jeosenklinal denir.
Orojeneze göre daha uzun bir zamanda meydana gelen epirojenez günümüzde de devam etmektedir. Örneğin İskandinav Yarımadası ve Kanada, buzulların erimesi, Hawaii Adası volkanizma sebebiyle her yıl 0,5 cm yükselmektedir. Buna karşın Kuzey Denizi, Baltık Denizi, Almanya, Hollanda ise tortulların ağırlığı ile çökmekted... (Devam)
Ülkemiz 36° - 42° kuzey enlemleri ile 26° - 45° güney boylamları arasında yer alır. Bu durumun çeşitli sonuçları vardır.
Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları
1. Enlemiyle İlgili Sonuçlar Türkiye 36° - 42° kuzey enlemleri arasında kalır. Kuzey yarım kürede bulunması sebebiyle: - Işınların düşme açısı kuzeye doğru gidildikçe küçülür. - Güneyden kuzeye sıcaklık azalır. - Kuzeye doğru kış, güneye doğru yaz mevsimi süresi uzar. - Dağların güney yamaçları kuzeyinden daha sıcaktır. - Kuzeye gittikçe gündüz süreleri daha fazla değişir. Ülkemiz enlem itibariyle orta kuşak ülkesidir. Orta kuşakta yer almasının başlıca sonuçları: - Dört mevsimi yaşayan bir ülkedir. - İklim ve bitki örtüsü ç... (Devam)