(04.09.2014 tarihli deÄŸiÅŸikliÄŸe göre düzenlenmiÅŸtir.)
DoÄŸal SistemlerA.10.1 KayaçlarKazanım: Kayaçların özellikleri ile yeryüzü ÅŸekillerinin oluÅŸum süreçlerini iliÅŸkilendirir.A.10.2 Su KaynaklarıKazanım: Su kaynaklarını farklı özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.3 Toprak OluÅŸumu ve SınıflandırılmasıKazanım: Toprak çeÅŸitliliÄŸini oluÅŸum süreçlerine göre açıklar.A.10.4 Bitki Tür ve Topluluklarının SınıflandırılmasKazanım: Bitki tür ve topluluklarını genel özelliklerine göre sınıflandırır.A.10.5 Yeryüzünde Bitki Topluluklarının DağılışıKazanım: Farklı bitki topluluklarının dağılışı ile iklim ve yer ÅŸekillerini iliÅŸkilendirir.BeÅŸeri SistemlerB.10.1 Nüfus ve ÖzellikleriKazanım: Nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.B.10.2 Dünya ... (Devam)
DoÄŸal SistemlerA.11.1 BiyoçeÅŸitlilikKazanım: BiyoçeÅŸitliliÄŸin oluÅŸumunda ve azalmasında etkili faktörleri sorgular.A.11.2 Ekosistemlerdeki Ä°ÅŸleyiÅŸKazanım: Ekosistemi oluÅŸturan unsurları, madde döngüsünü ve enerji akışını ekosistemin devamlılığı açısından analiz eder.A.11.3 Su EkosistemleriKazanım: Su ekosisteminin unsurlarını ve iÅŸleyiÅŸini analiz eder.BeÅŸeri SistemlerB.11.1 Nüfus ve Nüfus PolitikalarıKazanım: Ülkelerin farklı dönemlerine ait nüfus politikalarını ve bunların sonuçlarını karşılaÅŸtırır.B.11.2 Åžehirlerin FonksiyonlarıKazanım: Åžehirleri fonksiyonel özellikleri açısından örneklendirerek bunların küresel ve bölgesel etkilerini yorumlar.B.11.3 Åžehirlerin Tarihsel Süreçte GeliÅŸimiKazanım: Tarihsel süreçte ÅŸehirlerin nüfus ve fonksiyonel özelliklerindeki deÄŸiÅŸimleri küresel etkileri ... (Devam)
DoÄŸal SistemlerA.9.1 DoÄŸal UnsurlarKazanım: DoÄŸa ve insan etkileÅŸimini anlamlandırır.A.9.2 DoÄŸa, Ä°nsan ve CoÄŸrafyaKazanım: DoÄŸa ve insan etkileÅŸimini ortaya koymada coÄŸrafyanın rolünü algılar.A.9.3 DoÄŸal SistemlerKazanım: DoÄŸal sistemlerin coÄŸrafyanın konuları içerisindeki yerini belirler.A.9.4 Harita BilgisiKazanım: Bilgileri haritalara aktarmada kullanılan yöntem ve teknikleri kullanım amaçları açısından karşılaÅŸtırır.A.9.5 CoÄŸrafi Koordinat SistemiKazanım: Koordinat sistemi ve haritayı oluÅŸturan unsurlardan yola çıkarak zaman ve yere ait özellikler hakkında çıkarımlarda bulunur.A.9.6 Ä°zohipslerKazanım: EÅŸ yükselti eÄŸrileriyle çizilmiÅŸ bir harita üzerinde ana yer ÅŸekillerini ayırt eder.A.9.7 Dünya'nın Åžekli ve HareketleriKazanım: Dünyanın ÅŸekli ve hareketlerinin etkilerini yorumlar.A.9.8 Atmosfer ve ÖzellikleriKazanım: Atmosferin özellikler... (Devam)
Atmosfer basıncı, atmosferdeki gazların yeryüzüne uyguladığı kuvvettir. 45° enleminde 15°C sıcaklıkta deniz seviyesinde ölçülen atmosfer basıncı 1013 mbar ya da 760 mm ile ifade edilir. Bu deÄŸere normal atmosfer basıncı denir. 1013 mbar'dan daha düÅŸük basınç deÄŸerlerine alçak basınç, 1013 mbar'dan daha fazla basınç deÄŸerlerine yüksek basınç denir. Basıncın yeryüzündeki dağılışı aynı deÄŸildir. Yerçekimi, sıcaklık, yükselti ve Dünya'nın günlük hareketi;, basınç türlerinin oluÅŸumunda etkilidir.
Alçak Basınçlar Çevresine göre basınç deÄŸerlerinin düÅŸük olduÄŸu merkezlerdir. Havanın hareketi çevreden merkeze doÄŸrudur. Kuzey yarım kürede saatin ters yönünde iken güney yarım kürede saat yönündedir. Alçak basınç... (Devam)
Ekosistem: Canlı ve cansızların oluşturduğu birlikteliğe ekosistem denir.
BiyoçeÅŸitlilik: Bir bölgedeki genlerin, ekosistemlerin ve ekolojik olayların oluÅŸturduÄŸu bütüne biyolojik çeÅŸitlilik denir. BiyoçeÅŸitlilik birinci derecede doÄŸal koÅŸullara baÄŸlıdır.
Biyom: Benzer bitki ve hayvan topluluklarını barındıran yaşam ortamlarına biyom denir.
Habitat: Belirli bir canlı türünün yaÅŸam alanı.
BiyoçeÅŸitliliÄŸi Etkileyen BaÅŸlıca Faktörler
BiyoçeÅŸitliliÄŸin Yeryüzündeki Dağılışı
1. YaÄŸmur Ormanları Biyomu BulunduÄŸu Yer: 0 – 10 derece kuzey ve güney paralelleri. Ä°klim: Yıl boyunca nemli ve sıcak Bitkiler: Yüksek aÄŸaçlardan ot ve çalılıklara. Yıl boyuna yeÅŸil kalabilen yayvan yapraklılar Hayvanlar: Yılan, kertenkele, kurbaÄŸa, ÅŸempanze, j... (Devam)
Yeryüzünde meydana gelen doğal olayların oluşum nedenlerini, süreçlerini ve insanla olan karşılıklı ilişkilerini inceler.
Alt Dalları:
Jeomorfoloji (Yer şekilleri bilimi): Yeryüzünün şekillenmesinde etkili olan iç ve dış kuvvetleri; dağ, plato ve ova gibi yeryüzü şekillerinin oluşumunu ve dağılışını inceler. Jeoloji, Jeofizik, Pedoloji, Petrografi bilimlerinden faydalanır.
Hidrografya (Su bilimi): Su küreyi meydana getiren okyanus, deniz, göl, akarsu ve yer altı sularının dolaşımını ve dağılışını inceler. Limnoloji, Hidrojeoloji, Oseonografya, Potamoloji gibi bilimlerden faydalanır.
Klimatoloji (İklim bilimi): Geniş sahalarda uzun yıllar devam eden atmosfer olaylarının ortama durumlarını inceleyen bilim dalıdır. Elde ettiği verilerle iklim tiplerini ve dağılışını ortaya çıkarır. Meteoroloji ve Fizik bilimlerinden faydalanır.
Her bilim dalı konuları kendi ilkeleri çerçevesinde ele alır. CoÄŸrafyanın da ilkeleri yani prensipleri vardır. Bunları üç kategoride toplayabiliriz;
Nedensellik (Sebep-Sonuç) Ä°lkesi Tüm bilimlerde olduÄŸu gibi coÄŸrafya da olayların neden ve sonuçları üzerinde durur. Neden sorusu CoÄŸrafi olayların nedenleri üzerinde yoÄŸunlaşılmasını amaçlar. ÖrneÄŸin; - YaÄŸmur nasıl yaÄŸar?- Deprem neden oluÅŸur?- Erozyonun nedenleri nelerdir?
Karşılıklı Ä°lgi (BaÄŸlantı) Ä°lkesi CoÄŸrafyada olaylar incelenirken etkiledikleri diÄŸer olaylarla olan baÄŸlantıları da incelenir. Ä°nsan ve doÄŸa etkileÅŸim içerisindedir. DoÄŸal olayların beÅŸeri olayları etkilemesi, beÅŸeri olayların da doÄŸal olayları etkilemesi baÄŸlantı ilkesine örnektir. ÖrneÄŸin; - Su kaynakları ile tarım alanları baÄŸlantılı mıdır?- GüneÅŸ ışınlarının düÅŸme açısı sı... (Devam)
Her bilimin kendine özgü ya da en çok kullandığı prensipleri vardır. Coğrafya biliminin 3 prensibi vardır. Bunlar sırasıyla:
Dağılış: Coğrafya araştırmalarına neden olan konuların belirli bir alandaki yayılışı ve bulunuş biçimleri, dağılış olarak ifade edilir.
Coğrafyada bir konunun veya olayın dağılışı belirtilirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta yayılış biçimlerinin ayrı ayrı ifade edilmesidir.
Yatay Dağılış: Harita üzerinde gösterilmesi. Örneğin Tarım Alanlarının Türkiye'deki Dağılışı haritasından tarım alanlarının nerede bulunduğu, yüzölçümlerinin ne kadar olduğu hakkında bilgiler anlaşılabilir.
Dikey Dağılış: Harita üzerinde eşyükselti eğrilerini kullanarak dikey dağılış gösterilebilir. Türkiye Fiziki haritasından ülkemizdeki bir yerin yüksekliği saptanabilir.
Zamanda Dağılış: Belirli zaman aralığında elde edilmiş veriler bir grafik üzerinde gösterilir. Ör... (Devam)
- Ä°klim ve bitki örtüsü, aşırı sıcak ve soÄŸuk bölgeler seyrek nüfuslu, ılıman bölgeler ise yoÄŸun nüfusludur. - Yer ÅŸekilleri, engebeli ve daÄŸlık alanlarda nüfus seyrektir. - Enlem ve bakı, orta enlemler ile daÄŸların güneÅŸe bakan yamaçları daha nüfusludur. - Su kaynakları, su hayattır. Bu nedenle kurak alanlar seyrek nüfuslanmıştır. Çöller örnek verilebilir. - Toprak koÅŸulları, verimli tarım alanlarının bulunduÄŸu topraklar tarih boyunca yoÄŸun nüfuslanmıştır. Mezopotamya, Nil vadisi, Indus ve Ganj gibi.
B) BeÅŸeri Etmenler - Ulaşım koÅŸulları, ulaşımın kolay olduÄŸu, her türlü mal ve hizmetin alınabildiÄŸi yerler yoÄŸun nüfusludur. - Tarihi etmenler, savaÅŸlar, istilalar ve nüfus deÄŸiÅŸimleri nüfusun dağılışını etkiler. - Ekonomik faktörler, ekonomik gelir seviyesi... (Devam)
Ülkemizde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmıştır. 2007 yılından itibaren De Jure (adrese dayalı) sayım yapılmaya baÅŸlanmıştır. Bu sayımlar ile nüfus hakkında çeÅŸitli bilgiler edinilmektedir.
1. Yaş Dağılımı
0 – 14 yaÅŸ grubu arasındaki nüfusun payı fazladır. Bu genç bir nüfusa sahip olduÄŸumuzu gösterir.
Nüfusun yaÅŸ ortalaması 28’dir. Bu sayının son yıllarda artışta olduÄŸu görülür. Bu durum nüfusun yaÅŸlanmakta olduÄŸunu gösterir.
Nüfus piramidimiz geliÅŸmekte olan ülke piramididir.
2. Cinsiyet Dağılımı
1945’e kadar kadın nüfus daha fazla iken bu yıldan sonra erkek nüfus daha fazla olmuÅŸtur.
Cinsiyet dağılımına etki eden faktörler: DoÄŸumlar (eÅŸit), SavaÅŸlar (Cumhuriyetin ilk yıllarında erkek nüfus az olmasının sebebidir) ve Göçler (G&ou... (Devam)
Nüfus YoÄŸunluÄŸu: Belirli bir alanda bulunan insanların birim alandaki dağılımına nüfus yoÄŸunluÄŸu denir. Nüfus YoÄŸunluÄŸu = (Toplam Nüfus / Yüzölçüm )
A. DoÄŸal (Fiziki) Faktörler
1. Yeryüzü Åžekilleri
DaÄŸların Uzanışı DaÄŸlarımızın genelde doÄŸu batı uzanışlı olması; v Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleÅŸtirir, v Deniz etkisinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu nedenle kıyılarımız daha fazla nüfuslanmıştır.
Hinterland: Bir merkezin iç kesimlerle etkileÅŸimine hinterland denir. EÄŸer bir yerleÅŸmenin diÄŸer yerleÅŸmelere ulaşımı kolaysa hinterlandı geniÅŸ, zorsa hinterlandı dardır.
Hinterlandı dar olan Sinop, Giresun gelişememesine karşın geniş bir hinterlanda sahip İstanbul, İzmir daha fazla gelişmiştir.
Ülkemiz 36° - 42° kuzey enlemleri ile 26° - 45° güney boylamları arasında yer alır. Bu durumun çeÅŸitli sonuçları vardır.
Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları
1. Enlemiyle Ä°lgili Sonuçlar Türkiye 36° - 42° kuzey enlemleri arasında kalır. Kuzey yarım kürede bulunması sebebiyle: - Işınların düÅŸme açısı kuzeye doÄŸru gidildikçe küçülür. - Güneyden kuzeye sıcaklık azalır. - Kuzeye doÄŸru kış, güneye doÄŸru yaz mevsimi süresi uzar. - DaÄŸların güney yamaçları kuzeyinden daha sıcaktır. - Kuzeye gittikçe gündüz süreleri daha fazla deÄŸiÅŸir. Ülkemiz enlem itibariyle orta kuÅŸak ülkesidir. Orta kuÅŸakta yer almasının baÅŸlıca sonuçları: - Dört mevsimi yaÅŸayan bir ülkedir. - Ä°klim ve bitki örtüsü ç... (Devam)
Güneş ışınları bir yere ne kadar dik açıyla düşerse sıcaklık değerleri de o kadar yüksek olur. Çünkü dik açıyla gelen ışınlar daha dar alanları ısıtmaktadır.
Güneş ışınlarının düşme açısı dünyanın şekli, eksen eğikliği, günlük hareketi ve eğime bağlı olarak değişir.
a. Dünyanın Şekli: Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. b. Eksen Eğikliği: Dünyanın güneş etrafındaki dönüşüne bağlı olarak yıl içinde yarımkürelere farklı açılarla düşer. c. Günlük Hareket: Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak sabah ve akşam dar açılarla düşerken, öğle vakti daha dik açıyla düşer. d. Bakı ve Eğim: Güneşe bakan yamaçlar güneş ışınlarını daha dik açıyla alırlar.