Hükümetlerin bilinçli olarak nüfusun niceliğini, niteliğini ve dağılışını etkileyen kararlarının tümüne nüfus politikası denir. Dünyada genel olarak uygulanan üç nüfus politikası vardır.

Nüfus Artış Hızını Azaltmaya Yönelik Politikalar

Yüksek nüfus artışının doğal kaynakların tüketim hızını arttırdığı, kalkınma hızını düşürdüğü ülkelerde uygulanır.

Bu ülkeler genellikle gelişmemiş ya da aşırı fazla nüfusa sahip ülkelerdir. Çin, Hindistan, Nijerya, Endonezya, Malezya ve Kenya gibi ülkelerde uygulanır.

Nüfus Artış Hızını Arttırmaya Yönelik Politikalar

Nüfus artış hızının düşük olduğu ve bu durumun ülke nüfusunun dinamizmini kaybetme, ülkenin ekonomik kalkınmasını yavaşlatma ve nüfusun yaşlanma sorununa neden olduğu ülkelerde uygulanır.

Japonya, Almanya, Fransa, Danimarka, Finlandiya, İngiltere, ABD ve Kanada gibi gelişmiş ülkelerde uygulanır.

Nüfusun Nitelik ve Niceliğini İyileştirme Politikaları

Ülkelerin nüfuslarının eğitim, sağlık, refah seviyesi, doğurganlık durumlarını iyileştirmeye yönelik uyguladıkları aile planlamaları ile nüfus artış hızının düşmeye başladığı ülkelerde uygulanan politikalardır.

Türkiye, Meksika, Mısır gibi gelişmekte olan ülkelerde uygulanır.

Bazı Ülkelerin Nüfus Politikaları

Çin:

Dünyanın en kalabalık ülkesidir. 1953 yılına kadar nüfusu bir güç olarak görüp arttırmayı amaçlamıştır. Bu yıldan sonra doğum kontrol çalışmalarına başladı. Sonuç alamayınca 1979 yılında aile başına tek çocuk uygulaması getirdi. Bu kurala uyanlara ödül, uymayanlara para ya da hapis cezası verildi. 2013 yılında bu politikaya son verildi.

Japonya:

19 ve 20. Yüzyıl başlarında nüfusu arttırmaya yönelik çalışmalar yapmış. 1948 yılında hızla artan nüfusu kontrol altına almaya çalışmış. Yapılan çalışmalar başarılı olmuş ancak bu seferde nüfus artış hızı aşırı düşmüştür. 1990’lı yıllarda yeniden nüfus artış hızını arttırmayı hedeflemiş ancak başarılı olamamıştır.

Fransa:

İlk sanayileşen ve şehirleşen ülkelerden olan Fransa’da eğitim düzeyi yüksek, kadınların iş hayatına katkısı fazladır. Bu nedenle doğum oranı oldukça düşüktür. Fransa hükümeti nüfus artış hızını arttırmak için anne – babaya 3 yıllık izin ve erken emeklilik, çocuğun eğitim ve bakım masraflarını karşılama gibi imkanlar sunmaktadır.

Nüfusun Yaşlanması

Nüfus artış hızının azaldığı ülkelerde yaşlı nüfus, toplam nüfus içerisinde daha fazla paya sahip olur. Nüfusun yaş ortalaması ve ortanca yaş yükselir.

Bir ülkenin nüfusunun yaşlanması birçok soruna yol açabilir. Bunlardan bazıları:

• Ülke nüfusu dinamizmini kaybeder.
• Ekonomide aktif nüfus azalır.
• Kalkınma hızı ve yatırımlar azalır.
• Emeklilik için yeterince tasarruf yapılamaz.
• Sağlık sektörü daha çok yaşlılara hizmet eder.
• Ülkeler bütçelerinin büyük kısmını nüfusa harcar.