Dış Kuvvetler

1. Çağlayan (Şelale)
 
Akarsu yatağı üzerinde bulunan basamaklara çağlayan denir.
 
2. Dev Kazanı
 
Çağlayanların döküldüğü yerde oluşturdukları çukurluklara dev kazanı denir.
 
 
3. Vadiler
 
Akarsuyun içinde aktığı ve deniz veya taban seviyesine doğru sürekli alçalan oluğa vadi denir.
 
Vadiler; Akarsu vadisinde yer alan kayaçların yapısına, yer şekillerinin özelliklerine ve akarsuyun aşındırma gücüne göre farklı şekiller alırlar.
 
a. Çentik Vadi
 
Akarsuların kaynak kısmına yakın yerlerde görülen V harfi şeklinde dar ve derin vadilerdir.
 
Yükselmiş alanlarda ilk olarak çentik vadiler görülür. Bu nedenle toptan yükselmiş olan Türkiye’de fazla rastlanır.
 
b. Boğaz Vadi
 
Genellikle dağlık alanları ikiye b&... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 1 yorum

1. Irmak Adası
 
Eğimin azaldığı yerde akarsuyun taşıdığı materyalleri üzerinde biriktirmesiyle oluşan adacıklardır.
 
2. Birikinti Konisi
 
Yüksek bir alandan kaynağını alan akarsu eğimin azaldığı yerde taşıdığı materyalleri biriktirir. Bunun sonucunda oluşan yer şekline birikinti konisi denir.
 
4. Dağ Eteği Ovası
 
Dağlık arazilerin yanlarındaki ovalarda oluşan birikinti konilerinin birleşmesiyle ortaya çıkar.
 
4. Dağ İçi Ovası
 
Birbirine karşı iki dağ arasında bulunan bir akarsuya doğru akan akarsuların oluşturduğu birikinti konilerinin birleşmesiyle oluşmuş ovalardır.
 
5. Taban Seviyesi Ovası
 
Kara içine sokulan bir körfezin akarsular tarafından alüvyonlarla doldurulmasıyla ortaya çıkan ovalardır.
 
6. Delta Ovası
 
Akarsuların taşıdıkları materyalleri deniz kıyısında biriktirmesi ile oluş... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 1 yorum

1. Akarsular
 
            Yeryüzünde hareket eden su kütlelerine akarsu denir. Akarsular boyutlarına göre büyükten küçüğe doğru dere, çay ve ırmak adlarını alırlar.
 
            Akarsuların sularını topladığı alana havza, havza sınırına ise su bölümü çizgisi denilmektedir. Eğer bir akarsu sularını denize ulaştırıyorsa açık havza, ulaştıramıyorsa kapalı havza olarak nitelendirilir. Kapalı havzalarda sular genellikle bir gölde son bulurlar.
 
            Bir akarsuyun ortaya çıktığı, beslendiği bölümüne kaynak; denize, göle veya başka bir akarsuya döküldüğü kısma ağız; akışın gerçekleştiği çukurluğa ise yatak adı... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 Yorum yok

1. Sirk
 
Buzul aşındırması sonucu oluşmuş üç tarafı kapalı çukurluklardır. Burada suların birikmesiyle sirk gölü oluşur.
 
2. Tekne Vadiler
 
Eski akarsu vadilerini dolduran buzul kütleleri tabanı büyük bir basınça aşındırarak tabanın U şeklini almasını sağlar. U şeklindeki bu büyük vadiye tekne vadi denir.
 
3. Hörgüç Kaya
 
Buzullar ilerlerken bazı sert kayalara rastlarlar. Bunları kolay aşındıramayacağı için buralar tepe şeklinde kalır. Bu tepelere hörgüç kaya denir. (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 Yorum yok

1. Moren
 
Buzulların erimesiyle taşıdığı materyaller açığa çıkar. Açığa çıkan kaya yığınlarına moren denir.
 
2. Sander Düzlüğü
 
Buzulların erimeye başladığı yerden çıkan akarsuların ince materyalleri taşıyarak biriktirmesiyle ortaya çıkan düzlüklerdir. (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 Yorum yok

Takke Buzulu: Zirveyi takke şeklinde saran buzul örtüsü.
 
Sirk Buzulu: Dağların zirvesinde biriken buzullar zamanda biriktikleri yerde çukurluklar oluşturur. Sirk Buzulu, Vadi Buzulunun erimesi ile ortaya çıkar.
 
Vadi Buzulu: Sirkler içindeki buzullar zamanla taşar ve vadiler boyunca kaymaya ve birleşmeye başlarlar. Vadi içinde hareket eden buzula vadi buzulu denir.
 
Örtü Buzulu: Geniş alanlarda görülen kalınlığı fazla buzul kütlelerine denir. Antarktika ve Grönland da rastlanır. (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 1 yorum

Yıl boyunca sıcaklığın 0 derecenin altında olduğu yerlerde yağan karlar erimez ve kalıcı karları oluşturur.
 
Kalıcı karların görüldüğü en alt seviyeye “Kalıcı Kar Sınırı” denir. Bu sınır yükseltisi Ekvatordan kutuplara doğru azalır. Ayrıca eğim ve bakıya göre de değişir.
 
Uzun yıllar biriken kar örtüsü giderek ağırlaşır ve alttaki örtüye basınç yapar. Bu basınç sonucu sıkışan karlar buzula dönüşür.
 
Ağırlaşan ve sıkışan buzul kütlesi zamanla kayarak eğim boyunca hareket etmeye başlar. Hareket sırasında hem ağırlığı ile zemini parçalar hem de parçalanan kayaçların taşınmasını sağlarlar. (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 2 yorum

1. Falez
 
Yüksek kıyılarda dalganın zamanla kıyıyı alttan oyması ile oluşan dik kıyı şekline falez denir.
 
2. Aşınım Platformu (Abrazyon)
 
Gerileyen kıyı çizgisi ile eski kıyı çizgisi arasında uzanan, dalga aşınımının oluşturduğu düzlüklerdir.
 
3. Kıyı Mağarası ve Doğal Köprüler
 
Dalgalar, falezlerin alt kısmını daha hızlı aşındırır. Bu aşındırma sonucunda karaya doğru küçük mağaralar oluşur.
 
Ayrıca bu mağaraların içten birleşmesi ile doğal köprüler meydana gelir. (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 1 yorum

1. Kıyı Oku
 
Dalgaların taşıdığı materyalleri denize doğru biriktirmesiyle oluşan çıkıntılardır.
 
Genellikle birbirine ters yönde iki akıntının karşılaştığı alanlarda oluşur.
 
2. Tombolo
 
Ada ile karayı birbirine bağlayan kıyı okuna tombolo denir.
 
3. Kıyı Set Gölü (Lagün)
 
Bir körfezin denize açıldığı kısmın bir kıyı oku ile kapanmasıyla oluşmuş göllerdir.
 
4. Kumsal
 
Dalgaların getirdiği materyalleri kıyıda biriktirmesi ile oluşur. (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 2 yorum

Okyanus, göl veya deniz yüzeyinde meydana gelen salınım hareketlerine dalga denir.
 
Dalgalar; rüzgarlar, deprem, gel-git gibi unsurların etkisiyle ortaya çıkarlar.
 
Dalgalar kıyıya yaklaştıkça tabana sürtünmeye başlar ve bir noktada parçalanarak enerjilerini yitirirler.
 
Akıntı; Suyun yüzeyinde veya derinlerinde meydana gelen yer değiştirme hareketidir.
 
Akıntılara neden olan faktörler; sürekli rüzgarlar, gelgit, yoğunluk farkı (sıcaklık ve tuzluluk), seviye farkı, dalgalar.
 
Dalgalar; kıyıya çarparak aşındırma, bünyesine aldığı kum tanelerini taşıma, enerjilerini kaybettiğinde taşıdıkları materyali bırakarak biriktirme yaparlar. (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 Yorum yok

Enerjisini güneşten alan kuvvetlere dış kuvvetler denir. İç kuvvetler büyük yer yüzü şekillerini oluşturur. Dış kuvvetler ise bunları aşındırır ve biriktirir.
 
Dış kuvvetler yüksek yerlerden aşındırdıkları materyalleri çukur yerlerde biriktirerek yeryüzünü düzleştirmeye çalışır.
 
Dış kuvvetlerin etkisi iklim koşullarına göre değişir. Örneğin çöllerde rüzgar, orta kuşakta yağmur, soğuk kuşakta buzullar etkilidir.
Dış Kuvvetler:

Akarsular
Rüzgarlar
Dalgalar
Buzullar
Karstik Şekiller
Kütle Hareketleri
(Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 8 yorum

Yer şekillerinde aşınma, taşıma ve biriktirme yapan kuvvetlerdir. Atmosfer kökenlidir. Atmosferdeki bütün olaylar ise kaynağını güneş enerjisinden alır.
İç kuvvetlerle yeryüzünde oluşan ana yapılar (Kıtalar, dağlar, düzlükler) dış güçlerin etkisiyle aşınırlar.
- Akarsu aşındırması nemli ve yağışlı bölgelerde,
- Rüzgar aşındırması çöllerde,
- Buzul aşındırması kutup çevresinde,
- Dalga aşındırması ise kıyılarda etkilidir.
Dış kuvvetlerin etkisiyle yüksek yerler aşınmakta ve çukurluklara dolmaktadır. Yani dış kuvvetlerin amacı yeryüzünü düzleştirmektir. Ancak İç Kuvvetlerle oluşan yapıcı şekiller sürekli olduğundan yeryüzünün tamamen düzleşmesi mümkün değildir.
Dış kuvvetlerin yeryüzünü şekillendirme aşamaları:
1.     T... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 1 yorum

1. Lapya
 
Karstik kayaçların dış yüzeyindeki çeşitli şekillerdeki küçük çukurlara lapya denir.
 
Lapyaların içinde genellikle ayrışma ürünü olarak terra rossa (kırmızı Akdeniz) toprakları görülür.
 
2. Dolin
 
Karstik çözünmenin ilerlemesi ile yüzey yavaş yavaş çöker. Bu şekilde oluşan küçük çukurluklara dolin denir.
 
3. Uvala
 
Zaman içinde dolinlerin büyüyerek birleşmesiyle oluşan daha büyük şekillerdir.
 
4. Polye
 
Tektonik olarak aktif alanlar çözünmenin de etkisiyle genişler ve büyük karstik ovalar meydana getirir. Bu ovalara polye denir.
 
Polyeler genellikle sularını bir düden (subatan) aracılığı ile boşaltırlar. Bu suyun başka bir yerden çıkmasına ise karstik kaynak (suçıkan... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 3 yorum

Karstik arazilerde yer altına sızan sular içinde eriyik mineraller barındırır. Bu minerallerin buharlaşma sonucu ayrışması ve birikmesi sonucu bazı şekiller oluşur.
 
1. Traverten
 
Kalsiyum birikintilerinin oluşturduğu basamaklı yeryüzü şekline traverten denir.
 
2. Sarkıt, Dikit, Sütun
 
Yer altına sızan sular yukarıdan mağaraya dökülürken kireci bırakırlar. Tavandan aşağı doğru bu sivri çıkıntıya sarkıt denir.
 
Tavan suyunun damladığı yerde ise kireç birikimi yerden yükseğe doğrudur. Buna dikit denir.
 
Bu iki yeryüzü şekli zamanla birleşerek sütunları oluşturur. (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 1 yorum

Yeraltına sızan sular bazı kayaçları çözündürebilmektedir. Çözülebilen kayaçlarda görülen yeryüzü şekillerine karstik şekiller denir.
 
Karstik şekiller daha çok; kireçtaşı (kalker), alçıtaşı (jips) ve tuz türü kayaçlardagörülür.
 
Karstlaşma olayının gerçekleşebilmesi için öncelikle karstik kayaçlara ve yağışa ihtiyaç vardır.
 
Karstlaşmayı şu faktörler etkiler;
·         Kayacın saflığı ve kalınlığı
·         Arazinin tektonik bakımdan faal olması
·         Kayaçlardaki çatlak ve gözenek oranı
·         Yağış miktarı ve bitki örtüsü (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 Yorum yok

Özellikle çöl, kurak ve yarı kurak iklim alanlarında etkilidir.
 
Rüzgar küçük toprak parçalarını havalandırır, bunları parçalayarak ya da diğer kayalara çarparak aşındırma, farklı bölgelere taşıyarak ise biriktirme yapar.
 
Genel olarak rüzgar aşındırmasının fazla olduğu yerlerde: Bitki örtüsü zayıf, yağış miktarı az, fiziksel aşındırma fazladır.
 
Rüzgar Aşındırma Şekilleri
 
1. Mantar Kaya
 
Rüzgar aşındırması daha çok yüzeyde etkilidir. Sert bir kayayı sürekli alttan aşındıran rüzgar üzeri geniş altı dar bir kaya oluşturur. Buna mantar kaya denir.
 
2. Şahit Kaya
 
Mantar kaya ile aynı şekilde oluşmuştur. Ancak burada rüzgar zemini fazla aşındıramamıştır.
 
3. Tafoni
 
Kayaların içindeki yumuşak bölümlerin aşınmasıyla o... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 1 yorum

Bir yatak içerisinde belli bir eğim doğrultusunda hareket eden suya akarsu denir.
 
Türkiye'de Akarsu Aşındırma Şekilleri
 
1. Çentik Vadi
- Akarsuların kaynak kısımlarında sert arazilerde oluşan V şeklindeki genç vadilere denir.
- Ülkemizde en yaygın vadi tipi olup dağlık alanlarda, özellikle Doğu Karadeniz’de görülür.

 
2. Boğaz Vadi
- Eğimin fazla ve arazinin sert olduğu yerlerde oluşan dik yamaçlı derin vadilerdir.
- Kızılırmak, Yeşilırmak, Fırat, Sakarya yüksek dağ sıralarını enine yarıp geçer.
- Boğaz vadiler aynı zamanda doğal geçittir, bu sebeple ulaşım açısından önemlidir (Örneğin Gülek Geçidi).

 
3. Kanyon Vadi
- Akarsuların sert kalkerli arazilerde kademeli olarak derinleşmesi ve enlemesine aşındırmalara bağlı oluşan basamaklı vadilere denir.
- Türkiye’de pek... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 19 yorum

Sahip olduğu enlem özelliğinden dolayı Türkiye'de buzul aşındırma ve biriktirme şekillerine çok az rastlanır.
Türkiye’de buzullar genellikle yüksek dağların kuzeye bakan yamaçlarında görülür.
Türkiye’de kıyılarda 3000 metre, iç kesimlerde 3500 metreden yüksek dağların tamamına yakınında buzullara rastlanır.
Toroslar, Kuzey Anadolu Dağları, Ağrı Dağı ve Uludağ buzullara en çok rastlanılan dağlarımızdır.
Buzul aşındırması ile oluşan çanaklarda biriken sular buzul (sirk) göllerini oluşturur. Buzul Dağları'nda (Hakkari) yer alan Gelyana Gölü, Sat Dağları'nda yer alan Sat Gölü, Uludağ'da Kilimli, Karagöl ve Aynalıgöl başlıca buzul göllerimizdir.
Türkiye'de Buzullara Rastlanılan Dağlar:

 
  (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 Yorum yok

 
1. Kıyı Oku ve Kıyı Seti
 
Dalgaların ve akıntıların taşıdıkları malzemelerin kıyının hemen önünde setler halinde yığılmasıyla kıyı setleri ya da kıyı okları meydana gelir. Ülkemizde Çanakkale - Çardak'ta kıyı oku örneği bulunur.
 
2. Lagün
 
 Kıyı setinin bir koyun önünü kapatmasıyla deniz kenarında bir göl oluşur. Küçükçekmece ve Büyükçekmece gölleri birer lagündür.
 
3. Tombolo
 
 Kıyı oklarının gelişerek açıktaki bir adayı karaya bağlamasıyla oluşur. Kapıdağ ve Sinop Yarımadaları bu şekilde oluşmuştur.
 
4. Falez (Yalıyar)
 
Yüksek kıyılarda dalgalar kıyıların alt kısımlarını aşındırır ve oyuklar oluşturur. Bu oyuklar büyüdüğü zaman tavanları çöker ve denize dik kıyılar meydana gelir. Akdeniz ... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 1 yorum

Kayaçların sular tarafından (yağmur ve yer altı) çözülmesiyle oluşan aşınım ve biriktirme şekillerine karstik şekiller denir.
Türkiye’de Toroslar, Göller Yöresi, Tuz Gölü çevresi ve Doğu Anadolu Bölgesinin bazı bölümlerinde karstik şekillere rastlanır.
 
1. Polye (Gölova)
Geniş kalker tabakaları üzerinde oluşan erime çukurluklarıdır. Ülkemizde Güneybatı Anadolu'da bolca rastlanır. Elmalı, Kestel, Korkuteli, Acıpayam, Tefenni ovaları birer polyedir.
 
2. Obruk
Karstik erimeler sonucunda oluşan yanları dik, ağız kısımları geniş derin doğal kuyulardır. Obruk Platosu (Konya)’nda örneklerine bolca rastlanır. Ayrıca Mersin'deki Cennet - Cehennem Obrukları turistik açıdan da büyük öneme sahiptir.
 
3. Mağara
Yer altı sularının karstik tabakalar içinde açtığı oy... (Devam)

Dış Kuvvetler 25 Aralık 2014 Yorum yok