Atmosfer basıncı, atmosferdeki gazların yeryüzüne uyguladığı kuvvettir. 45° enleminde 15°C sıcaklıkta deniz seviyesinde ölçülen atmosfer basıncı 1013 mbar ya da 760 mm ile ifade edilir. Bu değere normal atmosfer basıncı denir. 1013 mbar'dan daha düşük basınç değerlerine alçak basınç, 1013 mbar'dan daha fazla basınç değerlerine yüksek basınç denir. Basıncın yeryüzündeki dağılışı aynı değildir. Yerçekimi, sıcaklık, yükselti ve Dünya'nın günlük hareketi;, basınç türlerinin oluşumunda etkilidir.
Alçak Basınçlar Çevresine göre basınç değerlerinin düşük olduğu merkezlerdir. Havanın hareketi çevreden merkeze doğrudur. Kuzey yarım kürede saatin ters yönünde iken güney yarım kürede saat yönündedir. Alçak basınç... (Devam)
Biliyorsunuz ki rüzgarlar kuzey yarım kürede sağa, güney yarım kürede sola saparlar. Bu ifade yüksek basınç alanları için doğru da olsa alçak basınç alanlarında sapma ters bir yöndedir.
Kuzey Yarım Kürede YB ve AB alanları arası ilişki:
Resmi incelerseniz rüzgarı oluşturan kuvvet, yüksek basınçtaki yoğunluk fazlalığıdır. Burada hava, yoğunluğun az olduğu yere doğru akma eğilimi gösterir. Bu eğilimi gösterirken Dünyanın dönüş yönüne uyar. Alçak basınç alanına yaklaştığında basınç merkezine doğru olan yolculuğu ivme kazanır. Böylelikle yolunu uzatarak da olsa yüksek basınç noktasından başlayan hava hareketi alçak basınç merkezine ulaşmış olur. O halde; Kuzey yarım kürede yüksek basınçta saat yönünde, alçak basınçta... (Devam)
Bir basınç merkezi termik ya da dinamik olabilir. Bunu belirleyen temel fark oluşum şeklidir. Eğer bir basınç merkezi sıcaklığın etkisi ile oluştuysa termik, sıcaklığın etkisinden çok hareket ya da çevresine göre durum söz konusu ise dinamik kökenli bir basınçtır.
Isınan hava hafifler ve burada termik alçak basınçları oluşturur. Hafifleyen havanın yükselmesi ve yükseldikçe sıcaklık kaybetmesi sonucu yükselim yağışları meydana gelir. Hava kararsızdır ve çoğunlukla bulutludur.
Ekvator'a güneş ışınları çoğunlukla dik ve dike yakın açılarla gelir. Aşırı ısınma burada sürekli bir termik alçak basınç oluşmasını sağlamıştır.
Aşırı soğuk bir hava ise ağırlaşır. Ağırlaşan hava çöker. Bu alçalıcı hava hareketi gökyüzünün çoğunlukla bulutsuz, ayaz ve yağışsız olmasını sağlar. Örneğin kış mevsiminde geniş bir kara kütlesi olan Sibirya üzerinde aşırı soğumaya bağlı olarak termi... (Devam)
Kutuplar, ekvatora göre yerin merkezine daha yakındır. Buna bağlı olarak kutuplarda yerçekimi fazla, ekvatorda azdır. Ekvatordan kutuplara doğru yerçekimi artar. Bu artış basınç üzerinde de etkilidir.
2. Sıcaklık
Termik basınçlar ısınma ve soğumaya bağlı olarak oluşurlar.
Isınan havanın hacmi artar, yoğunluğu azalır. Buna bağlı yer üzerine uygulayacağı kuvvet de azalacak ve burada Termik Alçak Basınç oluşacaktır.
Soğuyan havanın hacmi küçülür, yoğunluğu artar. Buna bağlı olarak ağırlığı artacak ve burada Termik Yüksek Basınç oluşacaktır.
3. Yükselti
Yerçekimine bağlı olarak atmosferdeki gazların %75'i Troposfer'de bulunur ve yükselti arttıkça yoğunluk azalır. Ayrıca oksijen ve su buharı gibi ağır gazlar da yeryüzüne yakın yerlerdedir.
Tüm bunlara bağlı olarak yükselti arttıkça basınç azalır.
Ocak ayında Kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanmaktadır. Bu nedenle; kuzey yarım kürede karalar üzerinde yüksek basınç görülürken, denizler üzerinde alçak basınçlar etkilidir. Bunun nedeni bu mevsimde karaların soğuk, denizlerinse ılık olmasıdır. Temel neden ise kara ve denizlerin farklı ısınma özelliğidir.
Güney yarım kürede dönenceler çevresinde basınç değerleri yüksektir. Yüksek basınçlar karalar üzerinde kesintiye uğrar. Çünkü karalar sıcaktır, bu nedenle buralarda alçak basınlar etkili olmaktadır.
Ekvator çevresi ve kutup dairelerinin çevresi genel olarak alçak basınçtır. Ancak kuzey yarım kürede kutup dairesi çizgisinde yer alan karalar yüksek basınçtır. Kuzey yarım kürede dinamik alçak basınçlar İzlanda çevresi ile Atlas Okyanusu kıyılarında görülmektedir.
Atlas Okyanusunun orta kesimlerindeki Asor Dinamik Yüksek Basıncı çevresindeki yüksek bası... (Devam)
Rüzgarın esiş yönü yüksek basınçtan alçak basınca doğrudur. Dünyanın dönüşünden dolayı hareketi sırasında en uzun yolu izler. Basınç merkezleri yer değiştirirse rüzgar yön değiştirir.
2. Yer Şekilleri
Rüzgarın hızı ve yönü yer şekillerine bağlı olarak değişir. Dağlar, rüzgarı keser ancak vadiler, boğazlar ve geçiştlerde rüzgar yer şekillerine uygun eser ve daha hızlı eser.
3. Dünyanın Dönüşü
Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşü rüzgarların ve okyanus akıntılarının yönünde sapmaya yol açar. Buna "koriyolis" kuvveti denir.
Sapma hareketi ekvatorda fazla, kutuplarda azdır; Kuzey yarım kürede sağa, güney yarım kürede sola doğrudur. (Devam)