Eksen eğikliğine bağlı olarak Kuzey ve Güney Yarımkürede aynı tarihlerde farklı özellikler yaşanmaktadır.
A) Ekinoks Tarihleri (21 Mart - 23 Eylül)
21 Mart
1. Güneş ışınları Ekvatora dik açıyla düşer. 2. Dünyanın tümünde gece ' gündüz eşitliği yaşanır. 3. Güneş ışınları kutup noktalarını teğet geçer. 4. Ekvatora eşit uzaklıktaki yerlerde güneş aynı açıyla düşer ve gölge boyları eşit olur. 5. Kuzey Yarımkürede İlkbahar, Güney Yarımkürede Sonbahar başlar. 6. Kuzey Yarımkürede günler uzamaya, Güney Yarımkürede kısalmaya başlar. 7. Kuzey kutup noktası 6 ay sürecek olan gündüzü, Güney kutup noktası 6 ay sürecek geceyi yaşamaya başlar.
23 Eylül
1. Güneş ışınları Ekvatora dik açıyla düşer. 2. Dünyanın tümünde gece ' gündüz eşitliği yaşanır. 3. Güneş ışınları kutup noktalarını teğet geçer. 4. Ekvatora eşit uzaklıktaki yerlerde güneş aynı açıyla düşer v... (Devam)
Dünya'nın tam ortasından geçen Ekvator çizgisine paralel olarak doğu batı yönünde uzanan hayali çizgilere paralel denir.
Paralellerin başlıca özellikleri şunlardır:
1. Ekvator'un kuzeyinde kalanlara kuzey paralelleri, güneyinde kalanlara güney paralelleri denir. 2. Ekvator'un 90 tane kuzeyinde 90 tane güneyinde olmak üzere 180 tane paralel bulunmaktadır. 3. Başlangıç paraleli Ekvator'dur. 4. İki paralel arasında 111 km sabit uzaklık bulunur. 5. Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe Paralellerin uzunlukları azalır, dereceleri büyür. 6. Dünya üzerindeki bir noktanın Ekvator'a olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem denir. İki paralel arasındaki uzaklık dakikaya, dakikalar da saniyelere bölünerek enlemler elde edilir. (Devam)
Haritalardaki şekil ve alan bozulmalarının en aza indirilebilmesi için oluşturulan özel çizim yöntemlerine projeksiyon ya da iz düşüm yöntemleri denir.
Projeksiyonların bazıları uzunluk, bazıları açı, bazıları ise alanları gerçeğe daha yakın gösterir. Projeksiyonlar iz düşüm (yükseltinin sıfır kabul edilmesi) esasına göre çizildiğinden engebesi fazla olan yerlerin iz düşüm yüz ölçüm ile gerçek yüz ölçümleri arasındaki fark fazladır.
Örneğin yurdumuzda Doğu Anadolu ile Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde iz düşüm yüz ölçüm ile gerçek yüz ölçüm arasındaki fark çok fazladır.
Harita çiziminde kullanılan başlıca projeksiyon tipleri silindirik, konik ve düzlem projeksiyonlardır.
1. Silindir Projeksiyon
Bu projeksiyonda harita alanı açılmış bir silindir üzerine aktarılır. Bu projeksiyonla çizilen haritalarda ekvator çevresinde doğruya yakın görünümler elde edilirken kutuplara doğru önemli ... (Devam)
Rüzgarın esiş yönü yüksek basınçtan alçak basınca doğrudur. Dünyanın dönüşünden dolayı hareketi sırasında en uzun yolu izler. Basınç merkezleri yer değiştirirse rüzgar yön değiştirir.
2. Yer Şekilleri
Rüzgarın hızı ve yönü yer şekillerine bağlı olarak değişir. Dağlar, rüzgarı keser ancak vadiler, boğazlar ve geçiştlerde rüzgar yer şekillerine uygun eser ve daha hızlı eser.
3. Dünyanın Dönüşü
Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşü rüzgarların ve okyanus akıntılarının yönünde sapmaya yol açar. Buna "koriyolis" kuvveti denir.
Sapma hareketi ekvatorda fazla, kutuplarda azdır; Kuzey yarım kürede sağa, güney yarım kürede sola doğrudur. (Devam)
Ocak ayında güney yarım kürede, Temmuz ayında kuzey yarım kürede yaz yaşanmaktadır. Buna bağlı olarak Ocak ayında güney yarım küre, Temmuz ayında kuzey yarım küre daha yüksek sıcaklıklar görülür.
Kutuplara yakın yerlerde yaşanan Sert Karasal iklim ile 30 derece enlemlerindeki sürekli yüksek basınçlarla oluşmuş çöllerde yüksek sıcaklık farkları görülür.
Ekvatordan kutuplara doğru giden sıcak su akıntıları özellikle kuzey yarım kürede karaların batı kıyılarına ılık bir hava getirir. Bunun sonucunda yıl boyunca fazla değişmeyen ılıman okyanusal iklim oluşmuştur.
Kutuplar güneş ışınlarını eğik almaları, tutulmanın fazla olması, atmosferde katedilen yolun fazla olması gibi sebeplerle soğuktur.
Dünya genelinde farklı sıcaklıklar görülmesinin en önemli nedeni enlem olmakla birlikte bazı özel çukurluklarda mikro klima alanları da oluşmuştur. (Devam)
Sürekli termik ve dinamik basınç merkezleri arasında esen rüzgarlardır.
a. Alizeler 30° enlemlerinden Ekvator’a doğru esen rüzgarlardır. Alizeler sıcak su akıntılarının oluşmasında ve tropikal bölgede karaların doğusunun yağışlı olmasında etkilidir.
b. Batı Rüzgarları 30° enlemlerinden 60° enlemlerine esen rüzgarlardır. Batı rüzgarları sıcak su akıntılarını devam ettirir ve batı yönlü oldukları için kıtaların batısının yağışlı olmasını sağlar.
c. Kutup Rüzgarları Kutuplardan 60° enlemlerine esen rüzgarlardır. 60 derece enlemlerinde Batı Rüzgarları ile karşılaşarak cephe yağışlarının oluşmasını sağlar. (Devam)
- Aşırı soğuğa karşı dayanıklı ot topluluklarıdır. Yılın birkaç ayı hayat bulabilmektedirler. - Yaz mevsiminde donmuş toprağın çözülmesi ile yeşeren bu otlar kış aylarında ortadan kalkar. - Ağaç türü bitkiler tundra bölgesinde yetişmez. - Kanada, Kuzey Sibirya ve buz örtüsünün olmadığı kutup yörelerinde görülmektedir. (Devam)
1. Orta Kuşak ülkesidir Dört mevsimi yaşar, bu nedenle yıllık sıcaklık farkları fazladır. Ekvatora kutuplara göre daha yakın olduğu için yaz mevsiminde sıcaklıklar hissedilir derecede artar, güneşlenme süresi uzundur.
2. Ilıman kuşakta Akdeniz iklim bölgesindedir. Kuzeyinde kutupsal, güneyinde tropikal hava kütlelerinin etkisi altındadır.
3. Kuzey yarım kürede yer alır. Buna bağlı olarak yaz mevsimi daha uzundur.
4. Çevresindeki kara kütlelerinin etkisi (Basınç merkezleri) Yaz mevsiminde Asor Dinamik YB ile Basra Termik AB (sıcak ve kurak), kış mevsiminde İzlanda Dinamik AB (ılık, yağışlı), Balkanlar Termik YB (soğuk, kar yağışlı) ve Sibirya Termik YB (soğuk, ayaz) etkili olur.
Ekvatoral bölge, Güneydoğu Asya (Muson bölgesi) ve kuzey yarım kürede karaların batı kısımları en çok yağış alan yerlerdir ve nemli bölge olarak adlandırılır.
Dinamik yüksek basınç alanları, çöller, orta kuşak karalarının iç kısımları ile kutup bölgeleri en az yağış alan yerlerdir ve kurak bölgeler olarak adlandırılır. (Devam)
1. Güneş Işınlarının Düşme Açısı (Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol)
Güneş ışınları bir yere ne kadar dik açıyla düşerse sıcaklık değerleri de o kadar yüksek olur. Çünkü dik açıyla gelen ışınlar daha dar alanları ısıtmaktadır.
Güneş ışınlarının düşme açısı dünyanın şekli, eksen eğikliği, günlük hareketi ve eğime bağlı olarak değişir.
a. Dünyanın Şekli: Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. b. Eksen Eğikliği: Dünyanın güneş etrafındaki dönüşüne bağlı olarak yıl içinde yarımkürelere farklı açılarla düşer. c. Günlük Hareket: Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüne bağlı olarak sabah ve akşam dar açılarla düşerken, öğle vakti daha dik açıyla düşer. d. Bakı ve Eğim: Güneşe bakan yamaçlar güneş ışınlarını daha dik açıyla alırlar.